Đỗ Kim Thêm dịch
Ảnh trên mạng
(Lời người dịch: TACO trong ngữ cảnh này không phải là món ăn truyền thống của Mexico, mà là do nhà báo Robert Armstrong của Financial Times đặt ra một lối chơi chữ để châm biếm, Trump always chicken out, TACO. Trump được miêu tả như là một con gà mái luôn nhát gan, bỏ cuộc, sợ hãi và rút lui. TACO hiện đang lan truyền nhanh chóng trên các phương tiện truyền thông khi bàn đến thái độ Trump. TACO ban đầu chỉ dành riêng cho các quyết định về chính sách áp thuế của Trump đối với các nước trên thế giới, nhưng đang được chú ý trong cách đối xử nhát gan của Trump đối với Putin, như Timothy Snyder trình bày trong bản dịch sau đây. Người dịch đặt tựa đề cho bản dịch.)
***
Tổng thống Mỹ Donald Trump mạnh mẽ theo ý nghĩa tương đối, sau khi Trump phá hủy các định chế, những gì còn lại là sự hiện diện của ông được bao quanh bởi những kẻ bất tài. Nhưng Trump yếu đuối bởi vì đã phá hủy quá nhiều năng lực của nhà nước, Hoa Kỳ không có công cụ thực sự để đối phó với các nơi khác trên thế giới.
Trong hai tháng qua, giới đầu tư tài chính đã đưa ra một chiến lược giao dịch mới, dựa trên một quy tắc đơn giản: Trump luôn là kẻ rút lui (Trump Always Chickens Out, TACO). Tổng thống Mỹ đe dọa sẽ áp thuế ào ạt về nhập khẩu đối với bạn cũng như thù, hoặc loại bỏ vị Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang, chỉ lùi bước khi đòn roi của thị trường áp đặt kỷ luật không khoan nhượng. Sau đó, ông quay trở lại thuế quan, chỉ để lùi lại một lần nữa.
Đó là một mô hình vượt ra ngoài phạm vi nền kinh tế. Thực ra, đó là đặc điểm xác định nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump. Nhưng Trump không chỉ là „con gà“. Trump là một kẻ mạnh mẽ nhưng yếu đuối, và các đối thủ của Mỹ có thể hiểu điều đó tốt hơn hầu hết người Mỹ.
Nhiều người Mỹ sợ Trump, vì vậy họ tưởng tượng rằng những người khác cũng phải như vậy. Nhưng không ai bên ngoài nước Mỹ sợ Trump như vậy. Những người bạn của Mỹ sợ một kẻ phá hoại – một kẻ phá hủy những gì mà người khác đã tạo ra. Và những kẻ thù của Mỹ hoan nghênh sự tàn phá do Trump và Bộ Hiệu quả Chính phủ của Elon Musk gây ra. Khi Musk từ chức gần đây, triết gia hàng đầu của Điện Kremlin Alexander Dugin đã than thở về sự ra đi của Musk: „DOGE đã tạo ra một một đóng góp lớn cho toàn thế giới khi giải thể Cơ quan USAID, Bộ Y tế và Bộ Giáo dục“.
Trump mạnh dạn theo một ý nghĩa tương đối; sau khi Trump phá hủy các định chế, những gì còn lại là sự hiện diện của Trump. Nhưng Trump yếu đuối bởi vì sau khi phá hủy các cơ quan chính phủ giám sát tiền bạc, vũ khí và tình báo, Hoa Kỳ không có công cụ thực sự để đối phó với các nơi khác trên thế giới. Trump đóng vai một người táo bạo trên truyền hình, và Trump là một diễn viên đầy tài năng. Nhưng sức mạnh của Trump chỉ nằm ở sự phục tùng của khán giả. Màn trình diễn của Trump khơi dậy một giấc mơ thụ động: Trump sẽ cải thiện nó.
Chắc chắn là sức thu hút đầy thần bí của Trump là một loại sức mạnh. Nhưng nó không thể được đưa vào bất kỳ vấn đề nào, và nó không liên quan đến bên ngoài Hoa Kỳ. Những người ủng hộ Trump có thể nghĩ rằng nước Mỹ không cần bạn vì Mỹ có thể đe dọa kẻ thù của mình mà không cần sự giúp đỡ. Nhưng chúng ta đã biết rằng Trump không thể khiến cho Canada hoặc Mexico – ít hơn là Trung Quốc, Iran hoặc Nga – làm theo lệnh của mình.
Điều đó chỉ hiệu quả ở trong nước. Trong nhiều năm, Trump đã sử dụng các cuộc biểu tình và phương tiện truyền thông xã hội để truyền cảm hứng cho việc dùng bạo lực ngẫu nhiên chống lại các đối thủ trong nước của mình. Điều này đã dẫn đến việc tự thanh trừng Đảng Cộng hòa và tạo ra một nhóm cán bộ trong quốc hội ngoan ngoãn. Những người phục tùng Trump coi ông là một người mạnh mẽ, nhưng những gì họ đang trải qua là điểm yếu của chính họ. Và sự yếu đuối của họ không thể trở thành sức mạnh một cách kỳ diệu trong thế giới rộng lớn hơn
Các chữ in hoa và dấu chấm than trong các bài viết đăng trên mạng xã hội mà Trump nhắm vào Tổng thống Nga Vladimir Putin trong những tháng gần đây, yêu cầu ông chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, không ảnh hưởng đến trạng thái cảm xúc của Putin, chứ đừng nói đến chính sách của Nga. Và kích động bạo lực ngẫu nhiên sẽ không có tác dụng đối với các nhà lãnh đạo nước ngoài. Không ai ở Irkutsk sẽ đe dọa hoặc làm hại Putin vì Trump đã đăng một cái gì đó trên internet.
Người ta có thể hào phóng và giải thích một bài viết đăng việc đe dọa các biện pháp trừng phạt của Trump là một hành động về chính sách. Nhưng lời nói chỉ quan trọng khi thực sự có một chính sách, hoặc ít nhất là khả năng một chính sách có thể được khởi thảo. Nhưng để có một chính sách, phải có các định chế có nhân viên có năng lực. Và chính sách đầu tiên của Trump là sa thải những người có đủ năng lực để phác hoạ và thực hiện một chính sách. Ví dụ, nhiều người hiểu biết bất cứ điều gì về Ukraine và Nga là đã rời khỏi hàng ngũ trong chính quyền của ông.
Thay vào đó là những nỗ lực của Trump để nhượng bộ cho Nga về mặt chủ quyền của Ukraine – không có Ukraine và không có bất kỳ đồng minh nào. Việc này không hiệu quả. Vị thế của Trump yếu đến mức Putin tự nhiên cho rằng Putin có thể nhận được nhiều hơn và leo thang sự xâm lược của Nga ở Ukraine. Trump là một con cừu đội lốt sói, và những con sói có thể phân biệt được điều đó. Đó là một điểm hiển nhiên, nhưng phải được làm rõ: không ai ở Moscow nghĩ rằng Trump mạnh mẽ. Ngay cả khi muốn như vậy, Trump không thể đe dọa Nga một cách đáng tin cậy nếu không có các định chế hoạt động và các công chức có năng lực. Ví dụ, để các biện pháp trừng phạt hoạt động, Trump sẽ cần nhiều người hơn trong công việc, chứ không phải là ít hơn. Hơn nữa, các cường quốc nước ngoài sẽ cần phải tin rằng Bộ Tài chính không chỉ là đồ chơi của một tỷ phú Mỹ. Thật không may, các cơ quan tình báo của họ đọc các tin tức báo chí.
Người Mỹ có thể chọn việc phớt lờ là năng lực của nhà nước cần thiết để đối phó với các đối thủ đã bị rút cạn và/hoặc giao phó cho những người có trình độ duy nhất là trung thành tuyệt đối với Trump. Nhưng sự phá hủy các định chế của quyền lực Mỹ tạo ra một cấu trúc khuyến khích rất đơn giản cho kẻ thù của Mỹ. Người Nga hy vọng rằng Trump sẽ trở lại Toà Bạch Ốc một cách chính xác vì họ tin rằng Trump làm suy yếu Mỹ. Hiện nay, khi họ chứng kiến Trump giải tán Cơ quan CIA và FBI, đặt những người như Tulsi Gabbard, Kash Patel và Pam Bondi phụ trách tình báo và thực thi pháp luật liên bang, họ chỉ có thể nghĩ rằng thời gian đang đứng về phía họ.
Đó là lý do tại sao Putin đã phớt lờ việc yêu cầu ngừng bắn của Trump ở Ukraine, và tại sao Nga sẽ sử dụng bất kỳ lệnh ngừng bắn nào có thể xảy ra để chuẩn bị cho cuộc xâm lược tiếp theo. Putin tin tưởng một cách chính đáng rằng một nước Mỹ bị Trump triệt sản sẽ không thể đáp trả, rằng người châu Âu sẽ bị phân tâm và người Ukraine, sau nhiều năm chiến tranh, sẽ khó huy động trở lại hơn.
Những gì đúng với Nga cũng đúng với Trung Quốc. Người mạnh mà yếu cũng giúp đỡ cho Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc. Thời gian không thực sự đứng về phía Trung Quốc trước Trump. Trong khi một thế hệ người Mỹ lo sợ rằng Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ về mặt kinh tế và quân sự, các xu hướng vạch ra trong những năm gần đây không còn rõ ràng nữa, hoặc thực sự đã đảo ngược. Nhưng hiện nay Trump đã đặt ra một lộ trình để phá hủy năng lực nhà nước của Mỹ, Trung Quốc có thể chỉ đơn giản nhận lấy những gì họ đã từng phải đấu tranh để đạt được. Phố Wall có thể thu lợi từ giao dịch TACO trong ngắn hạn, nhưng một kẻ mạnh mà yếu chỉ mang lại thua lỗ. Trong khi những người ủng hộ Trump có thể bị cám dỗ để tin rằng Trump đã biến nước Mỹ trở thành một người khổng lồ giữa các quốc gia, thì điều ngược lại là đúng. Là một người mạnh mẽ, Trump phá hủy các chuẩn mực, luật pháp và liên minh mà nó đã kìm hãm chiến tranh. Là một kẻ yếu đuối, Trump mời gọi chiến tranh.
***
Timothy Snyder, tác giả hoặc biên tập viên của 20 cuốn sách, giữ chức Khoa trưởng đầu tiên về Lịch sử Châu Âu Hiện đại tại Trường Munk về Các Vấn đề Toàn cầu và Chính sách Công tại Đại học Toronto và là Thành viên thường trực tại Viện Khoa học Nhân văn Vienna.
KIM THEM DO 