Andrew Kosenko và Joseph E. Stiglitz
Đỗ Kim Thêm dịch
Ảnh: Justin Tallis/Getty Images
Nếu giới lãnh đạo châu Âu muốn thực hiện các tuyên bố ủng hộ Ukraine sau khi Mỹ phản bội đất nước, họ phải nắm bắt thời điểm này bằng cách tịch thu tài sản của Nga. Châu Âu đã trở thành bức tường thành của thế giới chống lại làn sóng đang gia tăng của chủ nghĩa độc tài, và họ không còn đủ khả năng để trốn đằng sau những lời bào chữa hợp pháp.
Bây giờ rõ ràng là chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ phản bội Ukraine trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của Nga. Bản thân Trump hoặc là nạn nhân của thông tin sai lệch, hoặc ông sẵn sàng tham gia vào nỗ lực lừa dối người Mỹ về nguyên nhân và hậu quả của cuộc chiến.
Những lời nói dối của Trump bao gồm tuyên bố rằng Ukraine cũng phải chịu trách nhiệm về cuộc chiến; rằng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không „có lá bài“ để chấm dứt xung đột với các điều khoản thuận lợi; và Ukraine không thể tự vệ nếu không có sự giúp đỡ của Mỹ. Tuy nhiên, cả thế giới đều biết rằng Nga đã phát động một cuộc xâm lược vô cớ, và tất cả chúng ta đều nhớ những tuần đầu tiên, khi người Ukraine dũng cảm bảo vệ tiền tuyến dài 1.800 dặm chống lại một đội quân được cho là vượt trội, rất lâu trước khi pháo binh, thiết giáp và hệ thống phòng không của phương Tây đến.
Cảnh tượng đáng hổ thẹn trong Phòng Bầu dục vào ngày 28 tháng 2 đã làm nổi bật sự thù địch của Trump đối với Zelensky và sự yêu mến đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Có phải Trump chỉ yêu những nhân vật độc tài mà họ đã hoàn thành tham vọng của chính mình? Hay là Putin đã đồng ý với Trump (như đã bị nghi ngờ rộng rãi trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông)?
Dù thế nào đi nữa, Trump bác bỏ chính ý tưởng về tinh thần trọng pháp, bởi vì ông đặt nó phụ thuộc vào lợi ích chính trị: luật pháp nên được sử dụng khi phục vụ cho lợi ích của tổng thống, và bị phớt lờ khi nó không phục vụ cho lợi ích này. Các thỏa thuận giữa các quốc gia (ngay cả những quốc gia mà ông đã ký) có thể bị phá vỡ theo ý muốn. Hoa Kỳ, cùng với Vương quốc Anh và Nga, đã hứa sẽ bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine cách đây 30 năm, theo Bản ghi nhớ Budapest được ký vào tháng 12 năm 1994. Để đổi lại, Ukraine đã đồng ý từ bỏ kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới, được thừa hưởng từ Liên Xô. Nga đã vi phạm thỏa thuận khi xâm lược và sáp nhập bất hợp pháp Crimea vào năm 2014, và bây giờ Ukraine đã bị phản bội bởi hai trong số các bên của thỏa thuận.
Việc Trump từ chối tôn trọng lời nói của Mỹ là đáng hổ thẹn. Người Ukraine đã duy trì kết thúc thỏa thuận của họ và họ mong đợi Mỹ cũng làm như vậy. Những sự phản bội này có ý nghĩa chết người, và không chỉ đối với Ukraine. Trong nhiều thập niên, nền an ninh của châu Âu đã dựa vào Điều 5 của Hiệp ước NATO, theo đó một cuộc tấn công vào một thành viên là một cuộc tấn công vào tất cả. Tuy nhiên, bây giờ rõ ràng là Mỹ sẽ bảo vệ châu Âu chỉ khi làm như vậy phục vụ những gì Trump tin là lợi ích của mình. Luật pháp quốc tế và các nghĩa vụ hiệp ước không có ý nghĩa gì đối với ông, cũng như chúng không có ý nghĩa gì đối với Putin.
Người châu Âu đang đối mặt với những thực tế khắc nghiệt này. Nhiệm vụ trước mắt nhất là thành lập một lực lượng quốc phòng tự cung ứng và quyết định phải làm gì với 220 tỷ đô la tài sản thuộc chủ quyền của Nga (trong số 300-350 tỷ đô la bị phong toả vào năm 2022) hiện đang được nắm giữ tại các khu vực pháp lý châu Âu. Vào tháng 6/2024, khối G7 đã đồng ý sử dụng tiền lãi (50 tỷ dô la) từ các tài sản này để cung cấp viện trợ tài chính cho Ukraine và Ủy ban châu Âu đã giải ngân đầu tiên là 3 tỷ đô la vào tháng 1/2025. Nhưng với việc Mỹ có khả năng chấm dứt hỗ trợ tài chính, biện pháp nửa vời này không còn đủ. Châu Âu phải tiến xa hơn bằng cách tịch thu tất cả các tài sản của Nga dưới sự kiểm soát của mình.
Trước đây chúng tôi đã lập luận rằng những tài sản này nên được sử dụng để tài trợ cho việc tái thiết Ukraine, vì thiệt hại do sự xâm lược của Nga gây ra vượt xa 220 tỷ đô la. Nhưng bây giờ cần tiền thậm chí còn khẩn cấp hơn. Người ta không thể tái thiết một đất nước vẫn đang bị tấn công và chiếm đóng một phần. Công lý và lẽ thường quy định rằng những nguồn lực này sẽ được sử dụng để tài trợ cho quốc phòng của Ukraine. Châu Âu có thể sử dụng bất kỳ thủ đoạn pháp lý nào mà họ cần; điều quan trọng là Ukraine nhận được tiền ngay lập tức, để có thể mua thiết bị quân sự và sửa chữa cơ sở hạ tầng mà Nga liên tục phá hủy.
Không thể có vấn đề về trách nhiệm pháp lý. Nga không nên được phép tuyên bố rằng tài sản được bảo vệ hợp pháp vào thời điểm họ đang phá vỡ tinh thần trọng pháp và tự do tịch thu tài sản của phương Tây trong phạm vi quyền hạn của mình. Hơn nữa, việc cung cấp tiền ngay lập tức cho Ukraine sẽ là lợi ích của riêng châu Âu. Bất cứ điều gì Ukraine chi cho ngành công nghiệp quốc phòng cuối cùng sẽ củng cố năng lực quốc phòng của châu Âu và kích thích nền kinh tế đang chùn bước của nước này.
Không có thời gian để lãng phí. Sử dụng các quỹ làm tài sản thế chấp cho Ủy ban Khiếu nại Quốc tế trong tương lai, như đã được đề xuất, sẽ gây ra sự chậm trễ không thể chấp nhận được. Làn sóng của chủ nghĩa độc tài đang dâng cao, và châu Âu đã trở thành bức tường thành của thế giới chống lại nó. Các giá trị châu Âu – và bảo vệ các quyền tự do dân sự, dân chủ và nhân quyền trên toàn cầu – đang bị đe dọa.
Như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron gần đây đã đề cập, „châu Âu nên khám phá lại mùi vị của rủi ro, tham vọng và quyền lực“. Nếu ông và giới lãnh đạo châu Âu khác muốn tiếp tục ủng hộ Ukraine sau thất bại trong Phòng Bầu dục, họ phải nắm bắt thời điểm, có nghĩa là tịch thu tài sản của Nga. Ukraine đang bảo vệ toàn bộ châu Âu. Châu Âu không được trốn đằng sau những lời xin lổi thuộc về pháp lý.
***
Andrew Kosenko là Trợ lý Giáo sư Kinh tế Trường Quản lý tại Đại học Marist.
Joseph E. Stiglitz đoạt giải Nobel kinh tế. Giáo sư Đại học Columbia, cựu Kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (1997-2000), cựu Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống Hoa Kỳ, gần đây nhất là tác giả của The Road to Freedom: Economics and the Good Society ( NXB W. W. Norton & Company, Allen Lane, 2024).
KIM THEM DO 