Tại sao các đồng minh của Hoa Kỳ trong khu vực đang hướng về Trung Quốc
Foreign Affairs 3/9/2024
Lynn Kuok
Đỗ Kim Thêm dịch

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken tại Diễn đàn khu vực ASEAN, Vientiane, Lào, tháng 7 năm 2024; nguồn ảnh: Chalinee Thirasupa / Reuters
Gần đây, Hoa Kỳ đã rao giảng về „sự hội tụ“ của mình với các nước đối tác tại châu Á. Tại cuộc Đối thoại thường niên Shangri-La ở Singapore vào tháng 6, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin đã đặt tiêu đề cho bài phát biểu của mình là „Sự hội tụ mới ở Ấn Độ – Thái Bình Dương“. Tại Viện Brookings vào tháng sau, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken khẳng định rằng Hoa Kỳ đang tận hưởng „sự hội tụ lớn hơn nhiều“ với các nước đối tác chủ chốt ở châu Á, bằng cách trích dẫn mối quan hệ được cải thiện với Nhật Bản và Hàn Quốc và mối liên kết an ninh ngày càng chặt chẽ giữa khối NATO và Ấn Độ – Thái Bình Dương. Và cũng vào tháng 7, tại Diễn đàn An ninh Aspen, Blinken nhắc lại rằng ông „chưa thấy thời điểm nào có sự hội tụ lớn hơn giữa Hoa Kỳ và các nước đối tác ở châu Âu và các nước đối tác của chúng ta ở châu Á về phương sách đối với Nga, mà còn đối với Trung Quốc“.
Nhưng sự thật là Hoa Kỳ đang mất dần vị thế ở những khu vực quan trọng của Châu Á. Hàng năm, Viện ISEAS-Yusof Ishak – một viện nghiên cứu chủ yếu được chính phủ Singapore tài trợ nhưng tiến hành hoạt động độc lập – thăm dò ý kiến từ 1.000 đến 2.000 người trả lời trong giới học thuật, nhóm nghiên cứu, khu vực tư nhân, xã hội dân sự, các tổ chức phi lợi nhuận, phương tiện truyền thông, chính phủ và các tổ chức khu vực và quốc tế từ mười quốc gia trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Cuộc khảo sát là hoạt động gần nhất mà khu vực này có được với một nghiên cứu theo chiều dọc về „ý kiến của giới tinh hoa“ của các vấn đề trong khu vực và quốc tế, nó nhằm cung cấp một cảm nhận tốt về việc chuyển biến trong nhận thức, ngay cả khi một số người có thể tranh cãi về các chi tiết tinh tế hơn. Trong cuộc thăm dò năm nay, khi được hỏi là ASEAN nên liên kết với ai nếu buộc phải lựa chọn giữa hai bên, đa số người trả lời đã chọn Trung Quốc thay vì Hoa Kỳ. Đây là lần đầu tiên người trả lời chọn Trung Quốc kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu đặt ra vấn đề này này vào năm 2020.
Sự sụt giảm việc ủng hộ dành cho Hoa Kỳ này sẽ gióng lên hồi chuông cảnh báo ở Washington, nơi coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chính và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là chiến trường quan trọng. Đông Nam Á nằm ở trung tâm địa lý của khu vực rộng lớn và năng động này. Đây là nơi có hai đồng minh của Hoa Kỳ (Philippines và Thái Lan) và một số nước đối tác quan trọng. Các mục tiêu của Hoa Kỳ ở Ấn Độ – Thái Bình Dương bị cản trở do mất đất vào tay Trung Quốc. Philippines và Singapore, nơi mà Hoa Kỳ có các cơ sở quân sự, sẽ đặc biệt quan trọng trong trường hợp xảy ra xung đột trực tiếp giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, nhưng nếu không có chiến tranh, thì ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á vẫn làm giảm khả năng tham gia song phương và đa phương của Hoa Kỳ để đạt được hiệu quả chiến lược. Nhiều quốc gia Đông Nam Á không phải là nền dân chủ tự do và chính phủ ở đó không nhất thiết phải thực hiện các chính sách đối ngoại để phản ánh dư luận. Nhưng nhóm được thăm dò bao gồm các quan chức chính phủ và ngay cả các nền dân chủ phi tự do hiện cũng cảm thấy áp lực phải phản ứng với quan điểm của người dân.
Mất mặt
Trong những năm gần đây, Hoa Kỳ đã đạt được một số thành công ở Đông Nam Á. Nói riêng, chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã tăng cường quan hệ với Philippines, đảm bảo quyền tiếp cận bốn cơ sở quân sự mới vào năm 2023. Để đáp lại sự tham gia ngoại giao cấp cao liên tục lên đến đỉnh điểm là chuyến thăm Hà Nội của Biden vào tháng 9 năm ngoái, Việt Nam cũng chính thức nâng cấp mối quan hệ với Hoa Kỳ lên hai cấp độ thành „quan hệ đối tác chiến lược toàn diện“ – mặc dù mức độ mà điều này sẽ chuyển thành sự hợp tác gia tăng trong quốc phòng và an ninh và quan hệ kinh tế sâu sắc hơn vẫn chưa được biết.
Tuy nhiên, so với hầu hết các quốc gia khác ở Đông Nam Á, Hoa Kỳ đã hoạt động kém hơn. Trong cuộc khảo sát năm 2020 – năm đầu tiên mà Viện ISEAS-Yusof Ishak đã hỏi những người trả lời „Nếu ASEAN buộc phải liên kết với một trong những đối thủ chiến lược, thì nên chọn bên nào?“ – 50,2 phần trăm đã chọn Hoa Kỳ, so với 49,8 phần trăm chọn Trung Quốc, khi các phản hồi được điều chỉnh (kể từ cuộc thăm dò năm 2022) để đảm bảo rằng các phản hồi của mỗi quốc gia được đại diện theo tỷ lệ ngang nhau. Năm 2023, 61 phần trăm người trả lời đã chọn Hoa Kỳ so với 39 phần trăm chọn Trung Quốc, mặc dù Hoa Kỳ có kết quả thấp hơn mức trung bình chung ở Brunei, Indonesia, Lào, Malaysia và Thái Lan. Tuy nhiên, trong cuộc khảo sát năm 2024, Trung Quốc đã vượt qua Hoa Kỳ để trở thành đối tác liên kết được lựa chọn của khu vực: 50,5 phần trăm người trả lời đã chọn Trung Quốc và 49,5 phần trăm chọn Hoa Kỳ.
Phân tích kết quả năm nay theo từng quốc gia cho thấy là kể từ cuộc thăm dò năm 2023, Hoa Kỳ đã mất nhiều ưu thế hơn so với Trung Quốc nhất trong số những người trả lời ở Lào (giảm 30 % điểm), Malaysia (giảm 20 % điểm), Indonesia (giảm 20 % điểm), Campuchia (giảm 18 % điểm) và Brunei (giảm 15 % điểm). Hoa Kỳ cũng đã mất thiện cảm ở Myanmar và Thái Lan (lần lượt giảm 10 và 9 % điểm).
Hoa Kỳ vẫn giành được sự ủng hộ rất cao ở Philippines (nơi 83 phần trăm người trả lời đã chọn Hoa Kỳ thay vì Trung Quốc) và Việt Nam (nơi 79 phần trăm đã chọn) và sự ủng hộ vững chắc ở Singapore (62 phần trăm), Myanmar (58 phần trăm) và Campuchia (55 phần trăm). Nhưng chỉ có ba quốc gia mà sở thích của người trả lời là liên kết với Hoa Kỳ thay vì Trung Quốc tăng từ năm 2023 đến năm 2024 – Philippines, Singapore và Việt Nam – và những mức tăng này là nhỏ. Với cách đặt câu hỏi, mất mát của Hoa Kỳ luôn là lợi ích của Trung Quốc. Nói cách khác, những người trả lời khảo sát – bao gồm các quan chức chính phủ – ở nhiều quốc gia Đông Nam Á, bao gồm một trong hai đồng minh của Hoa Kỳ (Thái Lan) và hai trong số nước bốn đối tác mà Chiến lược Ấn Độ – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ muốn xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn (Indonesia và Malaysia), hiện nay báo cáo rằng họ sẽ chọn Trung Quốc thay vì Hoa Kỳ nếu buộc phải liên kết với chỉ một trong những đối thủ chiến lược.
Hoa Kỳ đã mất đi sự ủng hộ đáng kể nhất ở các quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi. Cuộc khảo sát năm 2024 cho thấy tình cảm trở nên cứng rắn hơn nhiều so với năm 2023. 75% người Malaysia, 73 % người Indonesia và 70 % người Brunei được khảo sát cho biết là họ muốn liên kết với Trung Quốc hơn là Hoa Kỳ, so với riêng biệt là 55 %, 54 % và 55 % vào năm 2023. Cuộc khảo sát không hỏi người trả lời tại sao họ đưa ra lựa chọn này. Nhưng điều đáng nói là khi một câu hỏi khác yêu cầu người trả lời chọn ba mối quan tâm địa chính trị hàng đầu của họ, gần một nửa xếp cuộc xung đột Israel – Hamas ở vị trí cao nhất, vượt qua 40 % xếp cuộc tranh chấp Biển Đông gần hơn về mặt địa lý là cao nhất.
Sự ủng hộ mạnh mẽ của Hoa Kỳ đối với Israel có thể đã làm thay đổi cán cân theo hướng có lợi cho Trung Quốc. Những người được khảo sát ở cả ba quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi đều xếp cuộc xung đột Israel – Hamas là mối quan tâm địa chính trị hàng đầu của họ: 83 % người Malaysia, 79 % người Brunei và 75 % người Indonesia được hỏi đã chọn phương án này. Singapore, quốc gia có cộng đồng người Hồi giáo Mã Lai chiếm tỷ lệ đáng kể (chiếm 15 % dân số), cũng xếp cuộc xung đột giữa Israel và Hamas là mối quan tâm hàng đầu với 58 % số người được hỏi chọn phương án này.
Việc cẩu thả đáng tội
Những phát hiện của cuộc khảo sát này phù hợp với những cuộc trò chuyện gần đây của tôi trong khu vực. Các nhà ngoại giao Indonesia mà tôi đã nói chuyện đã chỉ trích gay gắt về lập trường của Hoa Kỳ đối với cuộc chiến ở Gaza. Một nhà ngoại giao hàng đầu của Malaysia tuyên bố đơn giản rằng „chúng tôi sẽ chọn Trung Quốc vì Gaza“. Trong một cuộc trò chuyện riêng, một quan chức cấp cao của Malaysia giải thích rằng mặc dù Malaysia từ lâu đã theo đuổi chính sách đối ngoại không liên kết và chỉ trích chính sách của Hoa Kỳ ở Trung Đông, nhưng mức độ tức giận đối với Israel và Hoa Kỳ đã tăng lên; nhiều người Malaysia hiện đang tẩy chay thực phẩm và các thương hiệu tiêu dùng của Mỹ. Ngược lại, Trung Quốc được nhìn nhận theo hướng ngày càng tích cực.
Việc những người trả lời khảo sát ở Campuchia cho biết họ muốn ưu tiên liên kết với Hoa Kỳ, mặc dù sở thích đó đã giảm 18 % điểm kể từ năm 2023, có vẻ đáng ngạc nhiên, vì chính phủ Campuchia kiên quyết ủng hộ Trung Quốc. Thật vậy, những người dạn thương Campuchia mà tôi đã nói chuyện trong một chuyến thăm vào tháng 3 cho biết là họ đánh giá cao sự ủng hộ của Hoa Kỳ đối với nền dân chủ. Tuy nhiên, ngay cả những người đánh giá cao nước Mỹ cũng không thể chỉ ra những đóng góp cụ thể mà nước này đã dành cho Campuchia ngoài việc hỗ trợ các nhóm xã hội dân sự.
Tháng 6 năm ngoái, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Austin đã đến thăm Phnom Penh để tìm kiếm cơ hội tăng cường quan hệ quốc phòng. Nhưng nỗ lực củng cố quan hệ với Campuchia này đã tụt hậu so với các cam kết của Bắc Kinh với quốc gia này. Năm 2019, Campuchia được cho biết là đã đạt được một thỏa thuận cấp cho quân đội Trung Quốc quyền tiếp cận độc quyền Căn cứ Hải quân Ream trên bờ biển Vịnh Thái Lan, mang lại cho Trung Quốc những lợi thế về mặt chiến lược và hậu cần – mặc dù cả Phnom Penh và Bắc Kinh đều phủ nhận rằng Trung Quốc sẽ sử dụng căn cứ này cho mục đích quân sự. Trung Quốc cũng đóng vai trò to lớn trong nền kinh tế Campuchia. Theo Hội đồng Phát triển Campuchia, một cơ quan của chính phủ Campuchia chịu trách nhiệm thúc đẩy và tạo điều kiện cho đầu tư, thì đầu tư của Trung Quốc vào tháng 5 chiếm gần 50 % tổng nguồn tài trợ của Campuchia; Hoa Kỳ chiếm chưa đến 1 %. Vào tháng 8, Campuchia đã khởi công xây dựng một kênh đào trị giá 1,7 tỷ đô la do Trung Quốc tài trợ để nối Phnom Penh với Vịnh Thái Lan.
Tương tự như vậy, mặc dù Washington có thể ca ngợi mối quan hệ được nâng cấp của Hoa Kỳ với Việt Nam, Trung Quốc vẫn duy trì mức độ quan hệ đối tác tương tự kể từ năm 2008. Ba tháng sau khi Hoa Kỳ nâng cấp, Hà Nội đã có động thái nâng cao hơn nữa mối quan hệ chiến lược của Việt Nam với Trung Quốc. Hai thủ đô đã công bố 36 thỏa thuận hợp tác mới và Hà Nội đã ban hành một tuyên bố chung về quan hệ ngoại giao tuân thủ theo công thức mong muốn của Trung Quốc: cụ thể là Trung Quốc và Việt Nam tạo thành một „cộng đồng chung vận mệnh“, một cách diễn đạt mà Hà Nội đã tránh trong nhiều năm do lo ngại về sự mơ hồ của nó và rằng nó sẽ được coi là một động thái đứng về phía Trung Quốc.
Các phương tiện truyền thông phương Tây thường đưa tin về các bẫy nợ liên quan đến Sáng kiến Vành đai và Con đường (Belt and Road Initiative, BRI) của Trung Quốc. Nhưng nhìn chung, các dự án BRI được hoan nghênh ở Đông Nam Á vì tiềm năng tăng trưởng và phát triển mà chúng mang lại cho quốc gia tiếp nhận. Một nhà ngoại giao cấp cao trong khu vực đã tuyên bố rằng đây là mô hình về cách chinh phục được „nhân tâm và khối óc“. Vào tháng 1, tôi đã đến Lào, nơi diễn ra cuộc họp riêng của các bộ trưởng ngoại giao thuộc khối ASEAN tại Luang Prabang, trung tâm văn hóa và tâm linh của đất nước. Không có dấu hiệu nào cho thấy sự cạnh tranh ảnh hưởng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ; chỉ có ảnh hưởng của Trung Quốc mới thấm nhuần vào cuộc sống hàng ngày của người dân.Cư dân Luang Prabang đã nói một cách tích cực về sự thúc đẩy cho các doanh nghiệp địa phương kể từ tháng 4 năm 2023, khi tuyến đường sắt liên kết với BRI chạy qua thành phố và kết nối Lào với Trung Quốc hoạt động toàn diện.
Một người Lào làm quản lý khách sạn, trước đây từng hỗ trợ hành khách với tư cách là nhân viên của Công ty Đường sắt Lào – Trung do người Trung Quốc sở hữu phần lớn, đã kể lại rằng một số du khách đã cởi giày và để chúng trên sân ga trước khi lên tàu. Đối với nhiều dân làng Lào, đây là lần đầu tiên họ đi tàu. Nhưng giai thoại đáng yêu này cũng gi lại một điểm sâu xa hơn: ở châu Á, người ta thường cởi giày trước khi vào nhà và người Lào rõ ràng cảm thấy thoải mái với tuyến đường sắt do Trung Quốc xây dựng.
Chi phí tiềm ẩn
Sự ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á cản trở khả năng tham gia song phương và đa phương của Hoa Kỳ vào khu vực này để đạt được hiệu quả chiến lược. Ví dụ rõ ràng nhất là cách tiếp cận thận trọng của khối ASEAN đối với Biển Đông: bất chấp các hành động ngày càng hung hăng của Bắc Kinh tại vùng đặc quyền kinh tế của Philippines trong năm qua, khối này không đưa ra tuyên bố nào nêu đích danh Trung Quốc.
Nhưng việc mất đi vị thế mà Hoa Kỳ đã trải qua trong khu vực cũng làm tổn hại đến vị thế của họ ở những nơi khác, cho dù là trong việc thu hút sự ủng hộ để lên án cuộc xâm lược Ukraine của Nga hay các chính sách của họ ở Trung Đông. Nhận thức về lợi ích quốc gia quyết định vị thế của một quốc gia về bất kỳ vấn đề nào. Nhưng việc có được uy tín tốt của các quốc gia Đông Nam Á sẽ giúp Washington thuyết phục họ tại sao một vị thế có thể có lợi cho họ. Những lời kêu gọi của Washington về một phản ứng mạnh mẽ hơn trong toàn cầu đối với các hành vi vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế của Nga – làm suy yếu lợi ích của tất cả các quốc gia – hầu hết đều không được Đông Nam Á lắng nghe. Trong khi đó, nhiều người ở Đông Nam Á lại lặp lại các quan điểm của Nga hoặc Trung Quốc về cuộc chiến. Nhận thức rằng Hoa Kỳ có tiêu chuẩn kép trong chính sách đối ngoại của mình – và các mục tiêu ích kỷ khi nói đến Trung Quốc – đã làm suy yếu khả năng thu hút sự ủng hộ lớn hơn. Khi nhiều người Đông Nam Á nhìn vào Hoa Kỳ hiện nay, họ thấy là một quốc gia đang rối loạn chức năng ở trong nước và thúc đẩy một chương trình nghị sự ích kỷ quá lộ liễu ở nước ngoài.
Để giành lại sự ủng hộ ở Đông Nam Á, Hoa Kỳ nên tránh cường điệu về sự hội tụ của mình với các nước đối tác ở châu Á. Việc nhấn mạnh vào câu chuyện hội tụ cho thấy, tốt nhất là Washington thiếu nhận thức về vị thế đang suy yếu của Hoa Kỳ ở Đông Nam Á và tệ nhất là Đông Nam Á đang bị bỏ qua trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Washington cũng nên thừa nhận rằng, mặc dù các chính phủ Đông Nam Á, đặc biệt là những chính phủ đang vật lộn với các yêu sách lãnh thổ và hàng hải cạnh tranh với Trung Quốc, có thể tức giận trước các hành động của Bắc Kinh ở Biển Đông, nhưng tranh chấp này không tạo nên tổng thể của mối quan hệ của họ với Trung Quốc. Điều này đúng ngay cả đối với Philippines: Bắc Kinh vẫn có thể điều chỉnh phản ứng của Manila bằng cách cư xử tốt hơn ở Biển Đông, thực hiện các nghĩa vụ của mình theo các thỏa thuận BRI hoặc đưa ra các khoản đầu tư khác.
Washington phải tăng cường các cam kết kinh tế với khu vực này: đối với các nước Đông Nam Á, kinh tế là an ninh. Khi cuộc khảo sát của Viện ISEAS -Yusof Ishak hỏi những người trả lời rằng ai là „cường quốc kinh tế có ảnh hưởng nhất“ ở Đông Nam Á, gần 60 % số người trả lời đã chọn Trung Quốc, trong khi Hoa Kỳ đứng sau với 14 %. Sau chuyến thăm Campuchia gần đây của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ nên tăng cường các tiếp cận về kinh tế, bao gồm cả thương mại và đầu tư lớn hơn. Thủ tướng Campuchia Hun Manet, người đã nối nghiệp cha mình, Hun Sen, vào năm ngoái. Ông là một cựu sinh viên tốt nghiệp West Point và nói tiếng Anh lưu loát. Washington có cơ hội lật sang trang mới sau một thập niên quan hệ căng thẳng và tận dụng những mối liên kết này để hợp tác chiến lược với Phnom Penh nhằm chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng nhanh của Trung Quốc tại Campuchia.
Hoa Kỳ cũng phải tập trung hoàn toàn vào việc ứng phó với các hành động của Trung Quốc mà nó rõ ràng làm suy yếu lợi ích an ninh quốc gia của Hoa Kỳ hoặc tạo thành hành vi vi phạm nghiêm trọng về luật pháp quốc tế. Trong cả hai trường hợp, Washington phải có khả năng biện minh rõ ràng cho các phản ứng của mình và điều chỉnh chúng để tương xứng với hành vi vi phạm của Trung Quốc. Nhiều người ở Đông Nam Á thấy khó hiểu tại sao lại cần áp thuế 100 % đối với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc vì lý do an ninh quốc gia. Các thủ đô Đông Nam Á lo ngại rằng Washington sẽ đối đầu không cần thiết và gây ra xung đột giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hoặc giáng thêm đòn vào trật tự kinh tế hiện tại, vốn đã mang lại lợi ích cho họ.
Hoa Kỳ muốn chống lại thông tin sai lệch của Trung Quốc. Nhưng những nỗ lực để làm như vậy phải giải quyết được nguyên nhân gốc rễ khiến cho họ đồng tình. Trung Quốc đã mô tả Hoa Kỳ là „kẻ hiếu chiến hèn nhát“ ở Gaza; nhiều người Đông Nam Á mà tôi đã trò chuyện gần đây, bao gồm cả những người không theo đạo Hồi, cho biết họ thấy đúng với cách mô tả này. Tuy nhiên, một mô tả như vậy sẽ không có nhiều giá trị, nếu không có phản ứng của chính Washington đối với cuộc khủng hoảng ở Gaza, mà họ vốn đã ủng hộ hoặc ít nhất là chấp nhận những hành động thái quá tồi tệ nhất của Israel.
Việc giành lại vị thế mà Hoa Kỳ đã mất ở Đông Nam Á sẽ là một cuộc chiến khó khăn. Các nước Đông Nam Á sẽ tiếp tục phòng thủ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, nhưng thách thức đối với Washington sẽ là biến mong muốn tiếp tục tham gia với Hoa Kỳ của họ thành những lợi ích chiến lược. Tuy nhiên, xét đến những rủi ro, Washington phải cố gắng. Hơn nữa, vấn đề của Hoa Kỳ ở Châu Á không chỉ riêng mình họ. Sẽ thật ngu ngốc nếu Đông Nam Á để mối quan hệ của mình với Hoa Kỳ bị rạn nứt. Chiếc ô an ninh mà Hoa Kỳ cung cấp đã mang lại hòa bình và thịnh vượng cho khu vực. Nếu không có sự hiện diện mạnh mẽ của Hoa Kỳ, các lựa chọn chiến lược của khu vực sẽ bị thu hẹp và cũng chính vì thế mà khả năng của họ là sẽ yêu cầu Trung Quốc hành xử tốt hơn.
Nhiều khó khăn mà Hoa Kỳ phải đối mặt ở Đông Nam Á không phải là duy nhất. Chúng là một phần của một tình thế tiến thoái lưỡng nan lớn hơn đối với đất nước: cụ thể là, làm thế nào để giành được Nam bán cầu – đặc biệt là các nước đang phát triển mà Trung Quốc đang ve vãn ráo riết – hoặc ít nhất là ngăn chặn họ trượt vào quỹ đạo của Trung Quốc. Nhưng Đông Nam Á đặc biệt quan trọng đối với chiến lược của Hoa Kỳ vì nó nằm ở tâm điểm của một khu vực mà Washington đã xác định là ưu tiên. Rốt cuộc, chính ở Ấn Độ – Thái Bình Dương, nơi mà cuộc chiến với Trung Quốc sẽ thắng hay thua.
***
Lynn Kuok là Chủ tịch Uỷ ban Lee Kuan Yew về Nghiên cứu Đông Nam Á tại Viện Brookings và là Nghiên cứu viên thâm niên tại Đại học Cambridge