Jeffrey D. Sachs
Trong lịch sử gần đây chưa bao giờ có một sự thay đổi trong giới lãnh đạo mà thu hút được nhiều chú ý và suy đoán như việc trỗi dậy của Donald Trump trong nhiệm kỳ tổng thống Mỹ. Những thay đổi này có nghĩa gì và báo trước tín hiệu gì, nó đòi hỏi cần phải làm sáng tỏ ba chuyện bí ẩn, vì có ba phiên bản về con người của Trump.
Phiên bản đầu tiên vì Trump là bạn của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Nhiệt tình của Trump dành cho Putin là một phần không hề thay đổi trong các lời hùng biện của ông. Mặc dù có một thế giới quan xem Hoa Kỳ là nạn nhân của các cường quốc nước ngoài – Trung Quốc, Mexico, Iran, Liên Âu – nhiệt tình của Trump dành cho Putin toả sáng.
Tùy thuộc việc xem ai là người diễn đạt, hoặc xem Trump là một người hâm mộ ngây thơ về một con người bản lĩnh như Putin hoặc xem Trump là một công cụ lâu dài cho tình báo Nga. Chắc chắn là hầu như có một câu chuyện đằng sau ở đây, người ta có thể tiêu diệt chính quyền của Trump nếu một số tin đồn khủng khiếp này được xác nhận. Hiện nay, chúng ta biết rằng một số cuộc hẹn quan trọng và các chi tiết trong „hồ sơ“ khét tiếng về mối quan hệ của Trump với Putin đã được xác minh, do một cựu viên chức tình báo của Anh tổng hợp.
Một số bằng chứng gián tiếp ngày càng tăng cho thấy rằng Trump đã được hỗ trợ bằng tiền bạc của Nga trong nhiều thập niên. Các giới đầu sỏ chính trị của Nga có thể đã cứu Trump khi bị phá sản cá nhân, và có tin tường thuật là có người đến tham gia một số chiến dịch tranh cử của Trump, có lẽ ông ta hoạt động như một nhân vật trung gian với điện Cẩm Linh. Và nhiều thành viên cao cấp trong toán công tác của Trump – bao gồm Paul Manafort, Giám đốc đầu tiên đặc trách chiến dịch tranh cử của Trump; Michael Flynn, Cố vấn An ninh Quốc gia, gần đây bị mất chức; Rex Tillerson, cựu Giám đốc điều hành của công ty Exxon Mobil và bây giờ là Ngoại trưởng; và Wilbur Ross, Lãnh đạo Quỹ đầu cơ và Bộ trưởng Thương mại – tất cả đều có giao dịch kinh doanh quan trọng với Nga hoặc các giới đầu sỏ của Nga.
Phiên bản thứ hai vì Trump là một doanh nhân đầy ham muốn. Trump dường như có ý định chuyển đổi nhiệm kỳ tổng thống thành một nguồn thu khác cho tài sản cá nhân. Đối với hầu hết mọi người, nhiệm kỳ tổng thống có vẻ như là một phần thưởng cá nhân, mà không nhận tiền mặt (ít nhất là không phải trong khi còn tại chức). Điều này không đúng cho Trump. Trái ngược với tất cả các quy luật trước đó, và trong khi vi phạm các tiêu chuẩn được Cơ quan Đạo đức của Chính phủ đề ra, Trump đang còn giữ đế chế kinh doanh của mình, trong khi các thân nhân trong gia đình vận động để kiếm tiền nhân danh Trump trong các đầu tư mới trên khắp thế giới.
Phiên bản thứ ba vì Trump là một người thuộc trào lưu dân túy và mị dân. Trump là một nguồn bất tận của những lời nói dối, một người không quan tâm đến những lời đính chánh không thể tránh khỏi bởi các phương tiện truyền thông với lời cáo buộc về „tin tức giả mạo.“ Lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại của nước Mỹ, tổng thống đang quy tội cho báo chí một cách quá hung hãn. Tuần vừa qua, Toà Bạch Ốc cấm the New York Times, CNN, Politico và the Los Angeles Times tham gia một cuộc họp báo của Tuỳ viên Báo chí.
Theo một số diễn giải, thái độ mị dân của Trump nằm trong việc phục vụ của Stephen Bannon, nhà chiến lược chính của Trump, người lập luận bảo vệ cho một viễn cảnh đen tối của một cuộc chiến tranh sắp tới của các nền văn minh. Bằng cách làm tăng sự sợ hãi đến mức có thể là cao nhất, Trump nhằm tạo ra một tinh thần dân tộc của nước Mỹ là trên hết và có bạo lực. Từ trong lao tù ở Nuremberg sau khi thế chiến II, Hermann Göring đã giải thích khá khủng khiếp về một công thức rằng: “Mọi người có thể luôn tuân phục ý kiến của các nhà lãnh đạo. Điều đó thật dễ. Tất cả điều mà người ta phải làm là nói với họ rằng họ đang bị tấn công và tố cáo những kẻ hiếu hoà là họ thiếu lòng yêu nước và trình bày về tình trạng đất nước đang lâm nguy. Điều này áp dụng hữu hiệu cùng một cách như nhau dù trong bất cứ nước nào”
Một giả thuyết khác là tất cả ba thái độ của Trumps – một người bạn của Putin, một người chỉ lo tối đa cho cơ nghiệp và một người mị dân – thực sự ra là một: doanh nhân Trump đã từ lâu đã được hỗ trợ bởi các người Nga, họ đã sử dụng Trump trong nhiều năm qua như một bình phong lo chuyện rửa tiền. Người ta có thể nói rằng họ đã trúng lô độc đắc, đặt tiền cược ít mà chuyển thành một khoản tiền thu rất lớn – họ dàn dựng một cuộc bầu cử mà họ rất có thể là không bao giờ ngờ rằng Trump sẽ thắng cử -. Theo lối giải thích này, các cuộc tấn công của Trump với báo chí, các cơ quan tình báo, và FBI đặc biệt nhằm làm mất uy tín các cơ quan trước khi bị tiết lộ nhiều hơn về các giao dịch của Trump và nước Nga.
Những ai đã sống qua thời Watergate nhớ lại biết bao là khó khăn khi quy trách cho Richard Nixon. Nếu không có phát hiện ra cuốn băng ghi âm mật tại Toà Bạch Ốc, gần như chắc chắn là Nixon sẽ thoát việc bị huyền chức và truất nhiệm trước nhiệm kỳ. Điều này cũng đúng với Flynn, người có lúc nói dối và lại nói dối trước công chúng, và rồi tới Phó Tổng thống Michael Pence, việc thông tin liên lạc của ông với Đại sứ Nga trước khi ông nhậm chức. Tuy nhiên, giống như Nixon, ông đã chỉ vấp phải vì những lời nói dối của ông đã được ghi âm, trong trường hợp này là do các cơ quan tình báo Mỹ.
Khi những lời nói dối Flynn đã được phát hiện, phản ứng của Trump, đúng theo đặc tính của ông, là ông tấn công các rò rỉ, không phải là nhắm vào lời nói dối. Các bài học chính của Washington, và thực sự của chính trị của người bản lĩnh nói chung, là nói dối luôn luôn là phương tiện đầu tiên, không phải cuối cùng.
Nếu Quốc hội có đủ các dân biểu thành tín, khi đa số biết rằng Đảng viên Đảng Cộng hòa sẽ không theo dõi Đảng viên Đảng Cộng hòa, họ sẽ yêu cầu một cuộc điều tra độc lập về quan hệ của Trump với Nga. Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Rand Paul đã minh thị điểm này, ông tuyên bố rằng việc điều tra „không có ý nghĩa“ để cho Đảng viên Đảng Cộng hòa điều tra Đảng viên Đảng Cộng hòa. Trump dường như có ý tạo áp lực cho FBI, các cơ quan tình báo, các tòa án, và các phương tiện truyền thông để nhường bước.
Những người mị dân sống sót nhờ sự hỗ trợ của công chúng mà họ cố gắng duy trì thông qua lời kêu gọi thuộc về háo lợi, chủ nghĩa dân tộc, lòng yêu nước, phân biệt chủng tộc, và sợ hãi. Họ tung cho các người ủng hộ một số tiền mặt nhất thời, dưới hình thức là cắt giảm thuế và tiền trợ cấp, được tài trợ bằng cách gia tăng các khoản nợ công và để cho các thế hệ tương lai trả nợ. Cho đến nay, để làm cho giới quý tộc hạnh phúc Trump đã hứa cắt giảm thuế mà không thể kham nổi, trong khi đó ông làm mê hoặc cho tầng lớp lao động da trắng ủng hộ ông với sắc lệnh Hành pháp, ông trục xuất người nhập cư bất hợp pháp và cấm nhập cư cho các nước có đa số người theo Hồi giáo.
Không có một biện pháp nào trong các biện pháp này đã làm cho Trump được ưa chuộng. Mức đồng thuận dành cho vị tân tổng thống là mức thấp nhất trong lịch sử, khoảng 40%, so với khoảng 55% số người được hỏi là không hài lòng. Thỉnh cầu toà án xét lại các biện pháp của Hành pháp, các chống đở với các phương tiện truyền thông, những căng thẳng bắt nguồn từ các thâm hụt ngân sách tăng cao, và các tiết lộ mới liên quan đến Trump và nước Nga, tất cả sẽ tiếp tục sôi nổi – và sự hỗ trợ của công chúng dành cho Trump có thể tiêu tan.
Trong trường hợp này, các nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa dường như sẽ xoay ra chống Trump. Nhưng không ai nên đánh giá thấp một kẻ mị dân bao giờ, khi họ sẵn sàng sử dụng sự sợ hãi và bạo lực – thậm chí cả chiến tranh – để duy trì quyền lực. Và thực sự nếu Putin là người hỗ trợ và đối tác của Trump, các cám dỗ của Trump trong việc này sẽ mạnh mẽ.
***
Jeffrey D. Sachs, Giáo Sư Đại học Columbia, Giám Đốc Columbia’s Center for Sustainable Development và UN Sustainable Development Solutions Network.
Tác giả của The End of Poverty, Common Wealth, The Age of Sustainable Development. Tác phẩm mới nhất là Building the New American Economy.
Nguyên tác: The Three Trumps.
*Tựa đề bản dịch là của người dịch
KIM THEM DO 
3 Gedanken zu “Trump: một con người, ba thái độ*”