Anne O. Krueger
Đỗ Kim Thêm dịch
Để đạt được mục tiêu đầy tham vọng của Thủ tướng Narendra Modi, Ấn Độ sẽ đòi hỏi nhiều hơn là tăng tốc tăng trưởng kinh tế. Nếu không có các thể chế mạnh mẽ hơn, giáo dục được cải thiện và cơ sở hạ tầng được cập nhật, động lực hiện tại của Ấn Độ sẽ không đủ để duy trì sự phát triển lâu dài.
Sau Thế chiến II, sự kết thúc của chế độ thuộc địa đã tạo ra một làn sóng các quốc gia mới độc lập – và chủ yếu là nghèo, mà các tổ chức và các nhà kinh tế toàn cầu gom họ lại dưới nhãn hiệu „các nền kinh tế đang phát triển“.
Hai gã khổng lồ, Trung Quốc và Ấn Độ, ngay lập tức nổi bật. Cả hai đều bị thu nhập bình quân đầu người thấp và bị chi phối bởi các phong trào chính trị hứa hẹn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao mức sống. Ở Trung Quốc, Đảng Cộng sản xây dựng một nhà nước cách mạng, trong khi đảng Quốc đại của Ấn Độ thiết lập một nền dân chủ thế tục.
Trong nhiều năm, cả hai quốc gia đều không mang lại sự thịnh vượng như các nhà lãnh đạo đã hứa. Sau đó, vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã phá vỡ giáo điều ý thức hệ và chấp nhận cải cách kinh tế. Kết quả thật đáng kinh ngạc: vào những năm 1990, thu nhập bình quân đầu người của Trung Quốc đã tăng với tốc độ chóng mặt. Ngược lại, nền kinh tế Ấn Độ vẫn trì trệ ngay cả khi nền dân chủ phát triển mạnh.
Sự cân bằng đã thay đổi kể từ đó. Tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm của Trung Quốc, mặc dù vẫn ở mức đáng nể 5% đã chậm lại rõ rệt. Trong khi đó, Ấn Độ đã đạt được động lực. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, GDP của nước này dự kiến sẽ tăng 6,6% vào năm 2025 và 6,2% vào năm 2026, khiến nước này trở thành nền kinh tế mới nổi lớn phát triển nhanh nhất.
Sự đảo ngược này là do nền chính trị cũng như kinh tế. Mahatma Gandhi và Jawaharlal Nehru, thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ, nhằm mục đích thiết lập một nhà nước thế tục vững chắc dựa trên các thể chế dân chủ mạnh mẽ. Ngoại trừ một sự gián đoạn ngắn ngủi vào cuối những năm 1970, khuôn khổ dân chủ đó đã tồn tại. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, Ấn Độ đã tụt hậu xa so với các nước khác trong việc giảm nghèo và tạo ra loại tăng trưởng kinh tế nhanh chóng như ở Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và đặc biệt là Hàn Quốc. Thu nhập trung bình vẫn nằm trong nhóm thấp nhất ở các nước đang phát triển.
Trong khi những cải cách của Đặng Tiểu Bình vào đầu những năm 1980 đã đưa Trung Quốc thoát khỏi tình trạng trì trệ và mở ra nhiều thập niên tăng trưởng phi thường, Ấn Độ đã không hành động cho đến khi cuộc khủng hoảng cán cân thanh toán vào những năm 1990 buộc chính phủ phải thực hiện các cải cách bị trì hoãn từ lâu. Chỉ khi đó hiệu quả kinh tế mới bắt đầu được cải thiện. Đến năm 2010, tốc độ tăng trưởng của Ấn Độ đã nhích lên trước Trung Quốc.
Tuy nhiên, những thành tựu kinh tế này không giúp gì nhiều trong việc bảo vệ cơ sở chính trị của Ấn Độ khỏi sự bất mãn của công chúng. Năm 2014, đảng Quốc đại đã phải chịu thất bại nhục nhã trong cuộc bầu cử, dọn đường cho Đảng Bharatiya Janata của Narendra Modi. Khi lên nắm quyền, Modi và BJP đã phá vỡ cam kết lâu dài của Ấn Độ đối với chủ nghĩa thế tục, với việc Modi công khai ủng hộ ý tưởng về một nhà nước Hindu.
Vào năm 2024, Modi đã vạch ra một mục tiêu đầy tham vọng: biến Ấn Độ thành một nền kinh tế phát triển toàn diện vào năm 2047, kỷ niệm 100 năm độc lập. Để đạt được tầm nhìn đó sẽ đòi hỏi phải duy trì tăng trưởng hàng năm từ 7-8%, mức đầu tư cơ sở hạ tầng cao và cải cách cơ cấu đầy tham vọng.
Bây giờ trong nhiệm kỳ thứ ba của mình, về mặt chính trị Modi vẫn đáng gây lo ngại. Sau khi BJP mất đa số trong quốc hội vào năm ngoái, cuộc bầu cử gần đây ở Bihar – tiểu bang đông dân thứ ba của Ấn Độ – được nhiều người coi là nôi thử thách cho vị thế của ông. Kết quả cho thấy sự gia tăng đáng ngạc nhiên về tinh thần ủng hộ đối với liên minh do BJP lãnh đạo, nhằm tái khẳng định việc uỷ nhiệm của Modi.
Tuy nhiên, việc đạt được mục tiêu năm 2047 của Modi sẽ cực kỳ khó khăn. Đầu tiên, Ấn Độ phải đối mặt với những cơn gió ngược về địa chính trị mạnh mẽ. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã áp đặt mức thuế cao 50% đối với hàng nhập khẩu của Ấn Độ như một hình phạt đối với việc Ấn Độ mua dầu của Nga. Những lời đề nghị gần đây của Trump với Pakistan đã làm căng thẳng hơn nữa quan hệ song phương.
Nhưng những thách thức lớn nhất của Ấn Độ vẫn là trong nước. Để nuôi dưỡng nguồn nhân lực mà một nền kinh tế tiên tiến yêu cầu, hệ thống giáo dục của Ấn Độ phải được cải thiện đáng kể cả về chất lượng và khả năng tiếp cận, với nhiều sinh viên theo đuổi một số hình thức giáo dục đại học. Các chương trình xã hội sẽ phải được mở rộng và hiện đại hóa để giảm nghèo và hỗ trợ tăng trưởng.
Tài chính công căng thẳng làm phức tạp nhiệm vụ đó. Chính quyền trung ương, cùng với nhiều tiểu bang của Ấn Độ, tình trạng thâm hụt dai dẳng. Nhưng đó chỉ là một phần của vấn đề, vì nợ công gia tăng và thâm hụt tài khoản vãng lai mở rộng khiến nền kinh tế phải đối mặt với những cú sốc nhiều hơn. Những tình trạng tổn thương này càng trở nên phức tạp bởi rủi ro bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp: một số doanh nghiệp lớn mang khoản nợ ngoại tệ đáng kể trong khi doanh thu của họ tính bằng đồng rupee, vì vậy bất kỳ sự mất giá mạnh nào cũng có thể khiến các doanh nghiệp có đòn bẩy cao phải vật lộn để thực hiện các nghĩa vụ của họ.
Hơn nữa, tình trạng căng thẳng ngày càng leo thang giữa người Hindu và người Hồi giáo, được thúc đẩy bởi sự xói mòn truyền thống thế tục của Ấn Độ, đe dọa không chỉ sự gắn kết xã hội mà còn là nền tảng của sự tăng trưởng lâu dài. Ấn Độ không thể tiếp tục gạt ra ngoài lề gần 200 triệu công dân Hồi giáo của mình và vẫn đạt được mục tiêu của Modi là đạt được vị thế nước phát triển vào năm 2047.
Nếu người ta đánh giá Trung Quốc và Ấn Độ vào năm 1990, phán quyết có vẻ hiển nhiên: Trung Quốc đã chủ động việc hiện đại hóa kinh tế nhưng vẫn là một nhà nước độc tài, và Ấn Độ đã xây dựng một nền dân chủ sôi động nhưng đã thất bại trong việc phát triển. Ngày nay, khi nền kinh tế Trung Quốc chậm lại và hệ thống chính trị ngày càng trở nên đàn áp, Ấn Độ có một cơ hội hiếm hoi để thúc đẩy các mục tiêu kinh tế của mình đồng thời tăng cường khả năng phục hồi dân chủ.
Để nắm bắt cơ hội đó, Ấn Độ phải kết hợp tăng trưởng nhanh hơn với cải cách thể chế và cam kết mới đối với quản trị thế tục. Nếu có thể làm được điều đó, Ấn Độ không chỉ có thể thực hiện tham vọng năm 2047 của Modi mà còn chứng minh sức mạnh của dân chủ để mang lại sự thịnh vượng trên diện rộng.
***
Anne O. Krueger, cựu nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới và cựu phó giám đốc điều hành thứ nhất của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, là Giáo sư Nghiên cứu Cao cấp về Kinh tế Quốc tế tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp của Đại học Johns Hopkins và là thành viên cao cấp tại Trung tâm Phát triển Quốc tế tại Đại học Stanford, tác giả của International Trade: What Everyone Needs to Know (Oxford University Press, 2020).
KIM THEM DO 