Đỗ Kim Thêm
Mới đây, tỷ phú công nghệ Elon Musk đã tuyên bố thành lập “Đảng America” nhằm cạnh tranh với Đảng Cộng hòa do Tổng thống Donald Trump lãnh đạo, dù cơ hội thành công của sáng kiến này hiện nay vẫn còn khá mong manh.
Lời kêu gọi vào Ngày Độc lập
Nhân ngày lễ Độc lập của Hoa Kỳ 4/7, Musk đã hỏi người dùng trên nền tảng X (trước đây là Twitter) rằng liệu họ có muốn có một đảng chính trị mới hay không. Kết quả cho thấy là 65% người tham gia cuộc khảo sát đã ủng hộ ý tưởng này. Dù cuộc khảo sát không giới hạn cho người dân Mỹ, nhưng Musk xem đây là sự khẳng định và nhanh chóng tuyên bố thành lập „Đảng America“.
Mục tiêu của Đảng America
Trên nền tảng X, Musk viết rằng mục tiêu của đảng là “trả lại tự do” cho người dân Mỹ, trong bối cảnh đất nước đang “rơi vào tình trạng phá sản” do tình trạng lãng phí, hối lộ và hệ thống chính trị bị bị chi phối bởi một “đảng duy nhất”, và quan trọng nhất là không phản ánh tinh thần dân chủ thực sự.
Musk lên tiếng kêu gọi là nước Mỹ nên theo đuổi các mô hình tư tưởng tự do hơn, thu hẹp vai trò của chính phủ, và đặc biệt nhất là trong lĩnh vực quốc phòng, giảm thuế tối đa, đồng thời xem xét dỡ bỏ các chính sách bảo hộ pháp lý và tài chính đối với các nhóm dân cư hoặc môi trường yếu thế – những ý tưởng còn đang gây tranh cãi.
Musk nhấn mạnh sự ảnh hưởng của các nhà tư tưởng như Ayn Rand và các tỷ phú công nghệ như Peter Thiel – những người đề cao thành tựu, trách nhiệm cá nhân và tinh thần đổi mới hơn là các toan tính chính trị. Tuy nhiên, dù có sức ảnh hưởng, nhưng các quan điểm này vẫn khó có khả năng đạt đa số trong xã hội Mỹ.
Cạnh tranh với Trump
Musk công khai đối đầu với Đảng Cộng hòa dưới sự lãnh đạo của Trump, mặc dù cá nhân ông không thể tự tranh cử tổng thống vì lý do là sinh ra ở Nam Phi. Tuy vậy, Musk đe dọa sẽ hỗ trợ các ứng viên đối lập nhằm lật đổ những nhà lập pháp ủng hộ gói thuế và chi tiêu của Trump trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tới.
Về phía Trump cũng không đứng yên. Tổng thống Mỹ cảnh báo sẽ xem xét lại các khoản trợ cấp liên bang cho Tesla và các công ty khác của Musk nếu Musk tiếp tục chống đối.
Cơ hội thành công
Hệ thống chính trị Hoa Kỳ từ lâu bị chi phối bởi hai đảng lớn – Cộng hòa và Dân chủ. Dù các cuộc thăm dò Gallup năm 2024 cho thấy là hơn 60% người dân muốn có một đảng thứ ba mạnh mẽ, nhưng các đảng nhỏ như Đảng Xanh, Đảng Tự do hay Đảng Hiến pháp vẫn chỉ hoạt động hạn chế tại một số tiểu bang, và gần như không có cơ hội thắng cử ở cấp liên bang do hệ thống bầu cử “đa số tương đối”.
Cơ chế “người thắng cử lấy tất cả” trong việc phân bổ phiếu đại cử tri khiến cho các ứng cử viên của đảng nhỏ rất khó tiếp cận quyền lực, do chỉ cần về nhì cũng không được trao bất kỳ phiếu đại cử tri nào.
Ngoài ra, các quy định khắt khe về điều kiện tranh cử và yêu cầu số lượng người ủng hộ tối thiểu cũng là rào cản lớn. Việc tài trợ chiến dịch tranh cử chủ yếu dựa là vào sự đóng góp tư nhân càng khiến các đảng nhỏ khó cạnh tranh với hai đảng truyền thống.
Ảnh hưởng của Musk
Với khối tài sản ước tính khoảng 360 tỷ đô la, Musk chắc chắn có đủ nguồn lực tài chính để phát triển “Đảng America”. Musk có thể tạo ra ảnh hưởng nhất định đến kết quả bầu cử, đặc biệt là trong bối cảnh cán cân quyền lực tại Hạ viện và Thượng viện hiện đang rất mong manh. Một đảng mới, dù chỉ thành công ở mức vừa phải, cũng có thể làm thay đổi kết quả tại một số khu vực.
Tuy nhiên, xây dựng một phong trào chính trị không đơn giản. Musk sẽ cần huy động được sự ủng hộ rộng rãi, phát triển tổ chức ở nhiều tiểu bang và tìm được các ứng viên đủ sức cạnh tranh. Quan trọng hơn, mục tiêu chính trị mà Musk theo đuổi vẫn còn khá mơ hồ. Việc ông nhấn mạnh đến việc “giảm thâm hụt ngân sách quốc gia” là quá trừu tượng và khó tạo động lực quần chúng.
Hơn nữa, mức độ tín nhiệm của Musk cũng đang giảm dần. Theo cuộc khảo sát đầu tháng 6/2025, 58% người được hỏi không có thiện cảm cho Musk, trong khi chỉ 35% đánh giá tích cực.
Phản ứng của Trump
Tổng thống Trump đã phản ứng gay gắt, gọi kế hoạch của Musk là “lố bịch” và “lạc đường”. Trump nhấn mạnh đến hệ thống lưỡng đảng hiện nay và cho đó là nền tảng ổn định chính trị và sự xuất hiện của một đảng thứ ba chỉ gây “nhầm lẫn”.
Musk từng là người ủng hộ Trump, đóng góp hơn 250 triệu đô la cho chiến dịch tranh cử của Trump, và thậm chí còn làm cố vấn không chính thức cho chính quyền Trump về chính sách giảm chi tiêu chính phủ.
Tuy nhiên, đến tháng 6/2025, mối quan hệ này đã rạn nứt nghiêm trọng. Musk công khai chỉ trích dự luật thuế và chi tiêu của Trump (“Big Beautiful Bill”) và cho rằng nó đi ngược lại với các nguyên tắc tài chính lành mạnh, làm gia tăng nợ công và đe dọa lợi ích của các doanh nghiệp công nghệ như Tesla và SpaceX.
KIM THEM DO 