Đỗ Kim Thêm dịch
Ảnh trên mạng
Khi tổng thống Mỹ gieo rắc sự nhầm lẫn và bất trắc trên toàn thế giới, có thể hiểu được rằng sự gián đoạn trong ngắn hạn gây được hầu hết sự quan tâm. Nhưng những tác động trong dài hạn của các chính sách của chính quyền của Trump có thể sẽ gây nhiểu đáng kể và sâu rộng hơn – và chúng có thể sẽ chỉ có thể đảo được ngược một phần.
Gọi môi trường kinh tế toàn cầu hiện nay là „bất trắc“ là đánh giá thấp sự nhầm lẫn mà nó đã diễn ra trong những tháng gần đây, và đặc biệt là kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra thuế quan „Ngày Giải phóng“ vào đầu tháng Tư. Ông đã tạm dừng chúng gần như ngay lập tức, sau khi thị trường vốn – đặc biệt là thị trường trái phiếu Mỹ – rơi vào hỗn loạn. Nhưng không ai, ngoại trừ một số người am tường bên trong chính quyền, biết liệu ông Trump có kích hoạt lại các thuế quan – bị đình chỉ trong 90 ngày khi các quốc gia bị ảnh hưởng cố gắng đàm phán các thỏa thuận thương mại song phương mới với Mỹ – vào mùa hè này, hay thay thế chúng bằng một loạt các thỏa thuận đàm phán với các đối tác thương mại. Tuy nhiên, chúng ta có thể dự đoán một số tác động của các chính sách của Trump đối với nền kinh tế Mỹ và trên toàn cầu.
Một số hậu quả trong ngắn hạn đã không thể tránh khỏi. Một số lĩnh vực của Mỹ sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là từ các nước châu Á. Nói rộng hơn, tổng cầu có khả năng bị suy giảm, vì hầu như mọi tác nhân kinh tế – bao gồm các doanh ngiệp giới đầu tư và hộ gia đình – đều có phương cách „chờ xem“ đối với việc đầu tư và tiêu dùng. Đáng hoan nghênh là thỏa thuận Trung-Mỹ để đình chỉ thuế quan cấm đoán trong 90 ngày không giải quyết hoàn toàn tình trạng bất trắc.
Nhưng các thuế quan của Trump không nhất thiết gây ra thảm họa ngay trước mắt cho Mỹ. Rốt cuộc, nền kinh tế Mỹ không đặc biệt thể hiện đối với thương mại: bao gồm dịch vụ, nhập khẩu chỉ chiếm khoảng 14% GDP và xuất khẩu trên 11% một chút. Hơn nữa, chương trình nghị sự về việc bãi bỏ quy định của chính quyền Trump, nếu được theo đuổi một cách hiệu quả, có thể thúc đẩy tăng trưởng bằng cách mở ra làn sóng đầu tư trong nước vào một loạt các lĩnh vực cũng như về cơ sở hạ tầng.
Các nơi khác thế trên giới cũng có thể tránh được những tác động tồi tệ nhất của thuế quan của Trump trong ngắn hạn. Với tỷ lệ chiếm 25% GDP trong toàn cầu, nền kinh tế Mỹ đủ lớn để gây ra tình trạng gián đoạn trên diện rộng, với một số quốc gia và khu vực dễ bị tổn thương hơn những quốc gia và khu vực khác. Nhưng đến chừng chừng nào các quốc gia khác (chiếm 3/4 nền kinh tế toàn cầu) tiếp tục giao thương tự do với nhau – trong khi có khả năng sử dụng thuế quan trả đũa đối với Mỹ – thiệt hại phần lớn có thể được kiềm chế.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) phản ảnh đáng giá này khi dự đoán rằng thuế quan của Trump sẽ có tác động lớn nhất đến tăng trưởng ở Mỹ (-0,9%), tiếp theo là Canada và Trung Quốc (-0,6%), sau đó là Nhật Bản (-0,5%). IMF cũng dự đoán Vương quốc Anh sẽ mất 0,5%, nhưng điều này không tính đến khuôn khổ thỏa thuận về thương mại Mỹ-Anh mới được công bố. Cuối cùng, các nền kinh tế lớn của lục địa châu Âu dự kiến sẽ phải đối mặt với khoản lỗ 0,3% hoặc ít hơn. Không lý tưởng, nhưng không gây tử vong. Các tác động dài hạn trong chính sách thuế quan của Trump có lẽ lớn hơn – và dễ dự đoán hơn. Bất kể sai sót của nó là gì, Mỹ được coi là một tác nhân toàn cầu đáng tin cậy trong nhiều thập niên, cho dù trong thương mại và tài chính hay chính sách đối ngoại và an ninh, thì hiện nay không còn. Các giới lãnh đạo chính trị, giới hoạch định chính sách và doanh nghiệp hiện đã tin rằng Mỹ không thể tin tưởng được, họ đang cập nhật các chiến lược về khả năng phục hồi và an ninh.
Châu Âu đã tăng mạnh kinh phí quốc phòng để đáp ứng với sự thờ ơ rõ ràng của chính quyền Trump đối với an ninh của các đồng minh lâu đời của Mỹ. Nhiều nền kinh tế cũng sẽ đa dạng hóa thương mại ra khỏi Mỹ. Ví dụ, khi Canada đàm phán sửa đổi Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada – mà Trump ca ngợi là một chiến thắng lớn trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của mình, nhưng bây giờ muốn thay đổi – họ cũng sẽ mở rộng liên kết thương mại và đầu tư, đồng thời giảm các rào cản nội bộ đối với thương mại. Những nỗ lực đa dạng hóa như vậy sẽ thay đổi cơ bản cấu trúc của nền kinh tế toàn cầu.
Sự ổn định lâu dài của nền kinh tế và hệ thống tài chính Mỹ cũng gặp rủi ro, khi chính quyền Trump làm suy yếu nền tảng thể chế của họ. Chúng bao gồm cam kết mở tài khoản vốn và ổn định giá cả và tài khóa; Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ không phải chịu các áp lực chính trị trong ngắn hạn; và một hệ thống lập pháp và lập quy mà nó áp dụng các quy tắc và phân xử tranh chấp một cách công bằng cho các tác nhân trong và ngoài nước. Nếu xu hướng này tiếp tục, dòng vốn đầu tư từ nước ngoài có thể bị chuyển hướng khỏi ra Mỹ – hoàn toàn trái ngược với mục tiêu của Trump đã nêu.
Trong một đòn giáng mạnh khác vào triển vọng trong dài hạn của Mỹ, cácnhân tài hàng đầu về khoa học và công nghệ có thể được thúc đẩy để đi nơi khác, vì lý do chính quyền Trump ngừng tài trợ cho công trình nghiên cứu cơ bản và ứng dụng trong khoa học và công nghệ như một phần của mối quan hệ căng thẳng của họ với các trường đại học về những gì họ coi là thiên vị theo cánh tả. Trong khi dữ liệu chung về tình trạng mới nổi về „chảy máu chất xám“ vẫn chưa có, bằng chứng qua các giai thoại cho thấy rằng ngày càng có nhiều nhà nghiên cứu gửi sơ yếu lý lịch của họ đến châu Âu và châu Á. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã đưa ra lời mời công khai cho các nhà nghiên cứu đến châu Âu làm quê hương. Tuy nhiên, một lĩnh vực khác mà các chính sách của chính quyền Trump sẽ có tác động lâu dài là việc quản trị toàn cầu. Chắc chắn, các thể chế và khuôn khổ đa phương đang phải đối mặt với một cuộc cải tổ rất cần thiết trước khi Trump bước vào chính trường. Nhưng trong khi Trump có thể may mắn loại bỏ chúng hoàn toàn để ủng hộ thỏa thuận song phương, giới lãnh đạo của các nền kinh tế phát triển khác, cũng như hầu như tất cả các nền kinh tế mới nổi, vẫn cam kết với một phiên bản thực tế và thích ứng của sự tham gia đa phương, ít nhất là về nguyên tắc.
Điều này có nghĩa là những nỗ lực xây dựng một chủ thuyết mới về đa phươn, phức tạp hơn – giải quyết tính bền vững, thương mại kỹ thuật số và thương mại trong cácdịch vụ, và sự giao thoa giữa chính sách kinh tế và an ninh quốc gia – sẽ tiếp tục, và Mỹ tham dự rất ít. Thay vào đó, châu Âu và các nền kinh tế mới nổi lớn, đặc biệt là Trung Quốc, sẽ dẫn đầu. Với sự phụ thuộc của các nền kinh tế châu Á vào thương mại với Trung Quốc, việc đồng tài trợ như vậy là cần thiết để ngăn chặn hệ thống thương mại toàn cầu chia rẽ thành các khối thuộc khu vực.
Vai trò nổi bật của Mỹ trong các thỏa thuận về an ninh với châu Á sẽ làm phức tạp tiến trình này. Nhưng nó sẽ không ngăn cản hệ thống đa phương đang phát triển – hoặc ảnh hưởng của Mỹ từ việc giảm sút. Sự mất ảnh hưởng này sẽ tiếp diễn, ngay cả khi Mỹ sau đó quyết định quay trở lại.
Khi chính quyền Trump gieo rắc sự nhầm lẫn và tình trạng bất trắc, có thể hiểu được rằng sự gián đoạn trong ngắn hạn thu hút rất nhiều sự chú ý. Nhưng các tác động trong lâu dài của một số chính sách của chính quyền Trump có thể sẽ là quan trọng và sâu rộng hơn – và chúng có thể sẽ chỉ có thể đảo ngược một phần.
***
Michael Spence đoạt giải Nobel kinh tế, Giáo sư Kinh tế học hồi hưu, cựu Trưởng khoa Kinh doanh Đại học Stanford và là đồng tác giả (với Mohamed A. El-Erian, Gordon Brown và Reid Lidow) cuốn sách Permacrisis: A Plan to Fix a Fractured World (NXB Simon & Schuster, 2023).
KIM THEM DO 