Robert C. O`Brien
Đỗ Kim Thêm dịch
Hoa Kỳ và Việt Nam có cơ hội hiếm có để định hình lại bối cảnh kinh tế và chiến lược của Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Đã đến lúc nắm bắt cơ hội này.
Thế kỷ 21 được định nghĩa bằng sự sự tương thuộc ngày càng sâu sắc về kinh tế toàn cầu, nơi sự thịnh vượng của các quốc gia ngày càng phụ thuộc vào thương mại, đầu tư và chuỗi cung ứng an toàn trải dài qua biên giới. Thực tế này khiến cho các quyết định kinh tế không thể tách rời khỏi các cân nhắc chính trị.
Đối với Hoa Kỳ, việc thích ứng với các động lực kinh tế và địa chính trị đan xen này là quan trọng để duy trì vị thế là cường quốc kinh tế và quân sự hàng đầu thế giới. Khi cạnh tranh với Trung Quốc ngày càng gia tăng, Hoa Kỳ phải ưu tiên xây dựng các mối quan hệ thương mại bền vững với các đối tác chiến lược và Việt Nam đang sẵn sàng trở thành một đồng minh thương mại có giá trị.
Hoa Kỳ đang bị mắc kẹt trong cuộc cạnh tranh chiến lược lâu dài với Trung Quốc, do sự ép buộc về kinh tế và sự coi thường các chuẩn mực quốc tế của Bắc Kinh. Trong thời gian quá dài, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã tham gia vào hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ, thao túng tài chính, ngoại giao cưỡng bức và gián điệp kinh tế mà không phải chịu trách nhiệm. Những hoạt động này làm suy yếu sự ổn định kinh tế toàn cầu và đe dọa hệ thống quốc tế đã thúc đẩy sự thịnh vượng trong nhiều thập niên.
Washington đã thực hiện các bước quan trọng để chống lại hành vi gian ác của Trung Quốc, nhưng tiến bộ thực sự đòi hỏi hành động phối hợp với các đối tác có cùng chí hướng. Khu vực tư nhân đã bắt đầu điều chỉnh. Đối mặt với chi phí tăng cao, các quy định chặt chẽ hơn và rủi ro địa chính trị ngày càng tăng ở Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp đang xét lại sự phụ thuộc của họ vào cơ sở hạ tầng sản xuất của Trung Quốc. Xu hướng này mang đến một cơ hội độc đáo cho Hoa Kỳ để xây dựng mối quan hệ thương mại chặt chẽ hơn với các quốc gia cung cấp cả tiềm năng kinh tế và sự liên kết chiến lược.
Mặc dù Việt Nam là một quốc gia độc đảng, nhưng nhìn chung, nước này hoạt động theo nền kinh tế thị trường. Các nhà lãnh đạo Hà Nội cũng hiểu mối đe dọa nghiêm trọng từ Trung Quốc như thế nào. Việt Nam đã đấu tranh với Trung Quốc để giành chủ quyền trên đất liền và trên biển trong nhiều thập niên. Chuyến công du nước ngoài gần đây nhất của tôi với tư cách là cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Donald Trump là đến Việt Nam, nơi Việt Nam đã đề nghị đón tiếp một tàu sân bay của Mỹ. Đây là một dấu hiệu đáng mừng cho thấy sự hợp tác lớn hơn sẽ sớm diễn ra.
Việt Nam đã nổi lên như một trong những điểm đến hàng đầu thế giới cho các doanh nghiệp muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình ra khỏi Trung Quốc. Lực lượng lao động lành nghề, chi phí sản xuất cạnh tranh và cơ sở hạ tầng đang mở rộng đã thu hút những gã khổng lồ toàn cầu như Apple, Samsung, Nike, Adidas, Intel và Foxconn. Vị trí gần các tuyến vận chuyển chính và các hiệp định thương mại mạnh mẽ của Việt Nam càng làm tăng thêm sức hấp dẫn của Việt Nam như một trung tâm sản xuất.
Về nhiều mặt, Việt Nam mang lại những lợi ích của hệ sinh thái sản xuất của Trung Quốc – mà không có những rủi ro địa chính trị tương tự. Chính phủ Việt Nam đã tích cực theo đuổi các chính sách nhằm đưa Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu, ký kết các hiệp định thương mại với Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu và các nền kinh tế quan trọng của Châu Á – Thái Bình Dương. Những nỗ lực này đã đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực.
Nhận ra những rủi ro khi phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc, chính quyền Trump đã có những bước đi quyết đoán để thúc đẩy quá trình tách rời kinh tế và khuyến khích đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Việt Nam nhanh chóng nổi lên như một lựa chọn thay thế được ưa chuộng, với các doanh nghiệp đẩy nhanh đầu tư vào các nhà máy và trung tâm hậu cần mới. Sự thay đổi do các tập đoàn dẫn đầu này đã đặt nền tảng cho quan hệ đối tác kinh tế Hoa Kỳ – Việt Nam mạnh mẽ hơn.
Khái niệm „chuyển sản xuất về nước“ – chuyển sản xuất sang các đối tác đáng tin cậy – đã trở thành một nhu cầu chiến lược, không chỉ là một ưu tiên kinh tế. Việc Việt Nam hội nhập vào chuỗi cung ứng do Hoa Kỳ dẫn đầu sẽ làm giảm tình trạng dễ bị tổn thương đồng thời thúc đẩy sự ổn định kinh tế lâu dài. Việc tăng cường quan hệ thương mại với Việt Nam cũng sẽ gửi một tín hiệu rõ ràng tới Bắc Kinh rằng các hoạt động kinh tế mang tính cưỡng bức của họ sẽ chỉ đẩy các doanh nghiệp và chính phủ toàn cầu xích lại gần nhau hơn trong sự phản đối. Bất kỳ thỏa thuận nào được đưa ra về thương mại cũng sẽ phải đảm bảo các hướng dẫn nghiêm ngặt về nguồn gốc vật liệu. Các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc không thể chỉ lập mặt trận tại Việt Nam và xuất khẩu hàng hóa Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Vấn đề này sẽ đòi hỏi rất nhiều sự hợp tác giữa các cơ quan hải quan Hoa Kỳ và Việt Nam.
Hoa Kỳ và Việt Nam chia sẻ sự thống nhất về lợi ích chiến lược tại thời điểm then chốt. Washington đã ra hiệu cam kết tham gia sâu hơn vào quan hệ kinh tế, nhưng Việt Nam cũng phải chống lại các việc vận động trong chiến dịch gây ảnh hưởng hung hăng của Trung Quốc. Bắc Kinh đã tăng cường nỗ lực gây sức ép buộc Hà Nội hạn chế hợp tác với Hoa Kỳ, coi mối quan hệ đối tác tiềm năng này là mối đe dọa đối với sự thống trị khu vực của mình.
Tuy nhiên, lợi ích lâu dài của Việt Nam nằm ở việc thúc đẩy một hệ thống kinh tế cởi mở, dựa trên luật lệ được hỗ trợ bởi các mối quan hệ thương mại đa dạng. Bằng cách hợp tác với Hoa Kỳ, Việt Nam có thể tăng cường khả năng phục hồi kinh tế, mở rộng khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu và đảm bảo các chuỗi cung ứng quan trọng cho tương lai. Bây giờ, Việt Nam phải lựa chọn trở thành đối tác đó cho Hoa Kỳ.
Quan hệ đối tác thương mại toàn diện giữa Hoa Kỳ và Việt Nam sẽ mang lại lợi ích kinh tế và chiến lược hỗ tương. Đối với Hoa Kỳ, việc tăng cường quan hệ với Việt Nam sẽ làm giảm các tình trạng có thể bị tổn thương trong chuỗi cung ứng, mở ra các thị trường xuất khẩu mới và củng cố khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rộng lớn hơn. Đối với Việt Nam, việc hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu do Hoa Kỳ lãnh đạo sẽ đẩy nhanh quá trình phát triển và nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam.
Rủi ro rất lớn. Nền kinh tế toàn cầu ngày càng nhạy cảm với áp lực địa chính trị, với sự gián đoạn ở một khu vực thường gây ra hiệu ứng lan tỏa trên toàn thế giới. Việc mở rộng mạng lưới các đối tác thương mại đáng tin cậy của Hoa Kỳ là điều cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia và đảm bảo sự thịnh vượng lâu dài.
Đây là cách các cuộc cạnh tranh kinh tế của thế kỷ 21 sẽ thắng – không phải thông qua sự cô lập hay phụ thuộc, mà thông qua các quan hệ đối tác chiến lược được xây dựng trên cơ sở lợi ích chung, sự tin tưởng lẫn nhau và cam kết về thị trường tự do và mở.
Hoa Kỳ và Việt Nam có cơ hội hiếm có để định hình lại bối cảnh kinh tế và chiến lược của Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Đã đến lúc nắm bắt cơ hội này.
***
Đại sứ Robert C. O’Brien là Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ thứ hai mươi bảy từ năm 2019-2021.
KIM THEM DO 