Richard Haass
Đỗ Kim Thêm dịch
Nguồn ảnh: PAUL J. RICHARDS/AFP via Getty Images
Trong khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 gần như chắc chắn sẽ là sự kiện quan trọng nhất trong năm nay, nhiều quốc gia quan trọng khác cũng sẽ lựa chọn các nhà lãnh đạo mới trong năm nay. Kết quả đặc biệt là ở Hoa Kỳ, sẽ có những hậu quả sâu đậm đối với chiến tranh và hòa bình, hành động về khí hậu và có thể là tương lai của nền dân chủ.
Trong công việc cũ của tôi tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, các đồng nghiệp thường hỏi tôi là điều gì có thể xảy ra trong tình huống này hoặc tình huống kia. Thông thường thì không có cách nào để biết, và tôi nhắc những người đặt câu hỏi là tôi là Giám đốc về Hoạch định chính sách, không phải là người dự đoán. Điều đó nói rằng, dự đoán có thể là một công việc tập trí tuệ hữu ích để phục vụ tốt cho chúng ta trong năm tới.
Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới gần như chắc chắn sẽ là sự kiện quan trọng nhất trong năm 2024. Điều chắc chắn là các cuộc bầu cử ở Mỹ luôn có hậu quả là vì do sức mạnh và ảnh hưởng của Mỹ. Nhưng điều làm cho cuộc bầu cử lần này về cơ bản khác biệt là nó có khả năng là một cuộc bầu cử mà trong đó sự khác biệt giữa các ứng cử viên của chính đảng vượt xa sự tương đồng của họ. Giả sử như Tổng thống Joe Biden và cựu Tổng thống Donald Trump giành được đề cử trong đảng của mình, thì ai thắng cử sẽ rất là quan trọng đối với cả Hoa Kỳ và thế giới.
Chắc chắn, có một số điểm tương đồng giữa Biden và Trump. Cả hai đều không tin vào thương mại tự do, mặc dù Trump, không giống như Biden, là một người theo chủ nghĩa bảo hộ hoàn toàn. Cả hai đều ủng hộ vai trò lớn hơn của chính phủ trong nền kinh tế. Cả hai đều muốn rời khỏi Afghanistan. Họ cũng đồng ý về sự cần thiết phải có một đường lối cứng rắn đối với Trung Quốc, đặc biệt là khi nói đến thương mại và đầu tư vào các công nghệ quan trọng.
Nhưng sự khác biệt còn lớn hơn nhiều. Biden là một chính trị gia chuyên nghiệp, tin tưởng vào dân chủ, chấp nhận các chuẩn mực và sẵn sàng làm việc qua các đường lối của đảng để tạo ra các thỏa hiệp có lợi cho đất nước. Trump là một người ngoài cuộc, có tình thần đảng phái quyết liệt và bác bỏ các chuẩn mực chính trị (như chấp nhận thất bại bầu cử), thường đặt mình trước nền dân chủ của đất nước.
Phương sách đối ngoại của Biden tập trung vào các đồng minh của Mỹ, mà ông coi là một nguồn lợi thế so sánh lớn đối với Mỹ. Trump coi các đồng minh là đối thủ cạnh tranh kinh tế và làm cạn kiệt ngân khố của Mỹ. Trong khi Biden coi giai đoạn lịch sử này là một cuộc cạnh tranh giữa dân chủ và chuyên chế, và lập luận rằng nước Mỹ cần giúp đỡ những người bạn dân chủ trên khắp thế giới, Trump hòa hợp hơn nhiều với các nhà độc tài và dường như ghen tị với sự kiểm soát chính trị của họ. Danh sách về hai vấn đề này khác nhau đáng kể là dài, và để liệt kê một số thì chúng bao gồm các vấn đề như biến đổi khí hậu, chính sách nhập cư và phương sách phá thai.
Khi tôi viết bài này, Trump được xem là người đượcyêu thích. Chính trị và tính cách riêng của ông phù hợp hơn với thời đại dân túy này. Ông Biden cũng bị đè nặng bởi nhận thức rằng ông đã quá già, lạm phát và dòng người di cư không được lòng dân. Vấn đề to tát nhất lơ lửng trên Trump là mức độ mà các vấn đề pháp lý của ông sẽ biến chuyển thành các vấn đề chính trị.
Nhưng người Mỹ sẽ không chỉ bỏ phiếu cho một tổng thống vào mùa thu này. Lá phiếu của họ cũng sẽ quyết định liệu Quốc hội có được kiểm soát bởi cùng một đảng hay không. Hiện tại, Thượng viện nằm trong tay đảng Dân chủ, trong khi Hạ viện đa số thuộc đảng Cộng hòa chiếm. Điều ngược lại có thể xảy ra sau tháng 11.
Nếu Trump thắng cử, một Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát có thể là giới hạn đáng kể nhất đối với quyền lực của ông ở cấp liên bang, trừ khi Tối cao Pháp viện cho thấy mình bảo thủ hơn là ý thức hệ. Nếu Biden thắng, Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát có thể khiến việc điều hành đất nước trở nên rất khó khăn.
Ngoài Mỹ, sẽ có hàng chục cuộc bầu cử trên khắp thế giới vào năm 2024. Sự kiện lớn đầu tiên sẽ diễn ra tại Đài Loan vào giữa tháng Giêng. Các cuộc thăm dò cho thấy một cuộc đua sít sao, với ứng cử viên tổng thống của Đảng Dân chủ Tiến bộ cầm quyền, William Lai, đẫn trước trong cuộc đua ba vòng. Nhưng điều quan trọng nhất là không ai trong số các ứng cử viên này có vẻ háo hức làm điều gì đó liều lĩnh như tuyên bố độc lập. Tuy nhiên, nếu ông Lai trở thành tổng thống tiếp theo của Đài Loan, Trung Quốc có thể sẽ đáp trả bằng cách tăng cường cưỡng chế đối với hòn đảo về mặt quân sự, kinh tế và chính trị.
Hai tháng sau, Nga cũng sẽ tổ chức một cuộc bầu cử tổng thống. Có thể không có dự đoán nào dễ dàng hơn là Vladimir Putin sẽ thắng được một nhiệm kỳ nữa.
Một dự đoán dễ dàng khác là tổng thống tiếp theo của Mexico sẽ là một phụ nữ sau khi cử tri đi bỏ phiếu vào tháng Sáu. Hai ứng cử viên hàng đầu là phụ nữ, thiên tả và tranh cử trên các nền tảng sẽ tiếp tục nhiều chính sách của tổng thống sắp mãn nhiệm, Andrés Manuel López Obrador (AMLO).
Năm tới cũng sẽ được xác định một phần lớn bởi cuộc chiến giữa Nga và Ukraine. Năm thứ ba của cuộc chiến hiện tại dường như không mang tính quyết định. Không bên nào có thể áp đặt ý chí của mình trên chiến trường và cũng không có xu hướng đàm phán.
Ukraine không sẵn sàng chấp nhận bất cứ điều gì ít hơn việc khôi phục hoàn toàn biên giới năm 1991. Tuy nhiên, nước này có thể buộc phải áp dụng một chiến lược phòng thủ nhiều hơn khi sự hỗ trợ quân sự của phương Tây bị giảm. Putin dường như tự tin rằng thời gian sẽ làm suy yếu quyết tâm của những người ủng hộ Ukraine ở phương Tây. Đặc biệt, Putin đang chờ xem liệu Trump có thắng cử hay không, trong trường hợp đó, ông dự đoán, với lý do chính đáng, rằng viện trợ quân sự và kinh tế của Mỹ cho Ukraine sẽ giảm nhanh chóng, nếu không muốn nói là dừng lại hoàn toàn.
Sau đó là cuộc chiến giữa Israel và Hamas, hiện đã bước sang tháng thứ ba. Đến một lúc nào đó, cường độ của cuộc chiến sẽ giảm đi phần nào và nhường chỗ cho sự chiếm đóng của Israel ở Gaza bị ngắt quãng bởi bạo lực định kỳ.
Những gì diễn ra tiếp theo ở Gaza và ở Bờ Tây bị chiếm đóng sẽ được quyết định phần lớn bởi một cuộc bầu cử của Israel gần như chắc chắn sẽ được tổ chức vào năm 2024. Nếu Thủ tướng Binyamin Netanyahu và một chính phủ cùng chí hướng tiếp tục nắm quyền, triển vọng ngoại giao sẽ ảm đạm. Tuy nhiên, cuộc bầu cử của một chính phủ trung dung hơn sẽ tạo ra khả năng ngoại giao cho Mỹ và các đối tác Ả Rập, mặc dù bất kỳ triển vọng ngoại giao nào cũng có thể bị đe dọa bởi việc mở rộng chiến tranh sang Lebanon hoặc thậm chí Iran.
Đối với quan hệ Trung Quốc và Mỹ – Trung, năm 2024 khó có thể là một năm mang nhiều thay đổi đáng kể. Các quan chức Trung Quốc phần lớn tập trung vào nền kinh tế và không tìm kiếm một cuộc đối đầu với Mỹ mà Mỹ có thể dẫn đến việc kiểm soát xuất khẩu và hạn chế đầu tư nhiều hơn. Giống như Nga, Trung Quốc sẽ tập trung vào chính trị Mỹ, mặc dù nhiều người ở Trung Quốc ít tin tưởng rằng chiến thắng của Trump nhất thiết sẽ có lợi cho Trung Quốc.
Sự kiện lớn nhất xảy ra sau cuộc bầu cử Mỹ có thể sẽ là Hội nghị thường niên về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (COP29), sẽ diễn ra vào tháng 11 tại Azerbaijan. Cũng có khả năng là cuộc họp sẽ không tạo ra kết quả có ý nghĩa ngăn chặn cuộc khủng hoảng.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là Argentina, nơi một tân tổng thống đã vận động tranh cử trên nền tảng của thay đổi triệt để. Lịch sử cho thấy rằng khi người ngoài cuộc trở thành người trong cuộc, thực tế thường cho thấy những gì họ làm là kềm chế. Tất nhiên, Trump đem lại bằng chứng cho thấy là điều này không phải lúc nào cũng như vậy. Những vết nhăn như vậy là một lý do tại sao những dự đoán này rất khó khăn.
KIM THEM DO 