Washington Examiner

Stephen Young

Đỗ Kim Thêm dịch

Giới thiệu sách sắp xuất bản: Stephen B. Young, Kissinger’s Betrayal: How America Lost the VietnamWar, Real Clear Publishing, 2023.

Thứ Sáu này là kỷ niệm lần thứ năm mươi Hòa ước Paris của Henry Kissinger. Thỏa thuận đó được cho là đã chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng cách khẳng định quyền của những người Việt quốc gia có một đất nước tự do và độc lập ở miền Nam Việt Nam.

Thật không may, thỏa thuận của Kissinger không phải vì hòa bình mà chỉ là một thỏa thuận ngừng bắn, trong thời gian đó, Cộng sản Bắc Việt đã đồng ý sẽ tạm dừng cuộc chiến tranh xâm chiếm. Chỉ đến tháng 12 năm 1972, cuối cùng, Tổng thống Richard Nixon mới nhận ra việc Kissinger đã không đạt được trong các cuộc mật đàm với Hà Nội là gì. Vào ngày 14 tháng 12, Kissinger thất vọng khi buột miệng nói sự thật với Nixon rằng, các điều khoản của thỏa thuận được đề xuất tính cho đến ngày đó là „gần như việc bán sạch“.

Vài phút sau, Nixon nhận thấy rằng Hà Nội đang „sử dụng các cuộc đàm phán này chỉ cho mục đích … không phải để kết thúc chiến tranh, mà là tiếp tục cuộc chiến trong một hình thức khác….“

Kissinger trả lời: „Vì vậy, chúng ta đã đi đến kết luận miễn cưỡng rằng – thưa Tổng thống, ông đã diễn đạt việc này rất đúng hiện nay, đây không phải là một văn kiện về hòa bình. Đây là một tài liệu cho binh pháp trường kỳ, mà trong đó họ tạo ra….“

Nixon: „Chiến tranh vĩnh viễn ở miền Nam ….“

Kissinger khẳng định với Nixon: „Đúng vậy.“

Nixon tiếp tục: „và hòa bình ở miền Bắc Việt Nam. Đó là cách để đặt ra. “

Kissinger: „Đúng vậy…“

Nixon sau đó tập trung vào việc Kissinger bỏ rơi miền Nam: „Hòa bình ở Bắc Việt và chiến tranh vĩnh viễn ở miền Nam, với Hoa Kỳ – và Hoa Kỳ hợp tác với họ … trong việc áp đặt một chính quyền Cộng sản lên người dân miền Nam trái với ý muốn của họ.“

Sau đó, Nixon suy nghĩ về những gì mà ông thực sự mong muốn: „Chúng ta là phía mong muốn cho hòa bình ở Việt Nam, cho cả hai miền. Và hãy để tương lai của đất nước nghèo khổ, đau khổ này được quyết định bởi người dân miền Nam chứ không phải do chiến trường. Đó là những gì mà chúng ta đề xuất. Chúng ta kêu gọi miền Nam và miền Bắc đồng thuận với loại điều này. Kêu gọi cả hai đồng ý“.

Điều gì đã xảy ra sai?

Không có sự cho phép của tổng thống và sau đó không báo cáo với Nixon, vào ngày 9 tháng 1 năm 1971, Kissinger đã soạn thảo với Đại sứ Liên Xô Anatoly Dobrynin về một kế hoạch để Hà Nội rút quân ra khỏi miền Nam sau khi ký một hòa ước và sau đó, không có sự phản đối từ Hoa Kỳ, tiếp tục cuộc chiến chinh phục. Kể lại cuộc trò chuyện với Kissinger, Dobrynin cũng báo cáo với Bộ của ông ta ở Moscow rằng „Kissinger đã đưa ra một nhận xét đáng tò mò rằng cuối cùng nó sẽ không còn là mối quan tâm của họ, người Mỹ, mà là của chính người Việt, nếu một lúc nào đó, sau khi quân đội Hoa Kỳ rút quân, họ bắt đầu chiến đấu chống nhau một lần nữa.“

Báo cáo song song của Kissinger với Tổng thống Nixon về cuộc gặp ngày 9 tháng Giêng năm 1971 với Dobrynin không đề cập đến những gì ông đã đề xuất về tương lai của miền Nam. Quan điểm công khai của Nixon vào năm 1971 là sự rút lui hổ tương của lực lượng Hoa Kỳ và Bắc Việt ra khỏi miền Nam, để lại cho người miền Nam trong hòa bình.

Vào cuối tháng Giêng, đại sứ Liên Xô tại Hà Nội đã chuyển cho Thủ tướng miền Bắc nội dung báo cáo của Dobrynin với Moscow. Những người Cộng sản Việt Nam được cho biết: „Nếu Hoa Kỳ cam kết rút toàn bộ lực lượng trong một thời hạn nhất định và có thể không yêu cầu lực lượng QĐNDVN rút đồng thời ra khỏi miền Nam … Bắc Việt nên cam kết tôn trọng lệnh ngừng bắn trong thời gian Hoa Kỳ rút quân cộng với một khoảng thời gian nhất định, không quá lâu sau khi Hoa Kỳ rút quân. … Nếu sau đó chiến tranh bùng nổ một lần nữa giữa miền Bắc và miền Nam, cuộc xung đột đó sẽ không còn là chuyện của Mỹ nữa“.

Do đó, cam kết của Kissinger là Washington sẽ phủi tay vô trách nhiệm về mọi mối quan tâm đối với những người Việt quốc gia đã thông báo cho kẻ thù của họ sau lưng họ.

Hà Nội đã sử dụng một cựu quan chức thuộc địa Pháp, Jean Sainteny, để thông báo cho Kissinger trong bữa ăn trưa ngày 25 tháng 5 năm 1971, rằng họ đã chấp nhận lời đề nghị của Kissinger. Kissinger nói với Nixon rằng đã gặp Sainteny, nhưng không nói rõ về cuộc trò chuyện của họ. Vào ngày 31 tháng 5 năm 1971, trong cuộc gặp bí mật với các nhà ngoại giao Bắc Việt tại Paris, Kissinger đã đưa ra một đề xuất rằng Hà Nội không cần phải rút quân ra khỏi miền Nam. Kissinger kết thúc bài phát biểu của mình bằng cách nói: „Khi các lực lượng Hoa Kỳ cuối cùng đã rút lui, tương lai chính trị của miền Nam sẽ phải được giao cho người Việt Nam.“ Bình luận này không được báo cáo cho Nixon.

Vào ngày 9 và 10 tháng 7 năm 1971, Kissinger có cuộc họp tại Bắc Kinh với Thủ tướng Cộng sản Trung Quốc Chu Ân Lai để sắp xếp chuyến công du lịch sử của Tổng thống Nixon tới Bắc Kinh để gặp Mao Trạch Đông. Nhân dịp này, Kissinger nói với Thủ tướng Chu về đề xuất lần đầu tiên được đưa ra trước Đại sứ Liên Xô Dobrynin. Trang năm trong bài tóm tắt của Kissinger chuẩn bị cho cuộc gặp của Kissinger với Chu có nội dung: „Thay mặt Tổng thống Nixon, tôi muốn long trọng đảm bảo với Thủ tướng rằng Hoa Kỳ sẵn sàng đưa ra một giải pháp mà nó thực sự để lại sự phát triển chính trị của Việt Nam dành riêng cho người Việt. Chúng tôi sẵn sàng rút toàn bộ lực lượng của mình vào một ngày nhất định và để những thực tế khách quan định hình cho tương lai chính trị“.

Kissinger đã không nói với tổng thống của mình rằng ông đã thực hiện cam kết này với những người Cộng sản Trung Quốc. Ở lề trái của trang đó, Kissinger đã viết, „Chúng tôi muốn có một khoảng thời gian thích hợp.“

Người miền Nam và Nixon đã không biết đầy đủ về trò chơi kết thúc theo như dự định của Kissinger cho miền Nam cho đến tháng 10 năm 1972, khi ông đạt được thỏa thuận với Hà Nội về văn bản của một hòa ước và trình bày thỏa thuận được đề xuất cho Tổng thống Thiệu và Nixon. Vào thời điểm đó, Nixon không thể rút lại sự nhượng bộ của Kissinger rằng Hà Nội có thể để lại quân đội của mình trong miền Nam, do sự phản đối quyết liệt của đảng Dân chủ trong Quốc hội đối với cuộc chiến.

Nhưng vào tháng 11 và tháng 12 năm 1972, với sự hỗ trợ của Alexander Haig, Nixon đã cố gắng trong tuyệt vọng để tu chỉnh dự thảo hòa ước của Kissinger theo cách có thể làm tăng cơ hội sống sót của miền Nam, cho phép một hòa ước được ký kết, và khiến cho các đảng viên Đảng Dân chủ Quốc hội sẵn sàng phê chuẩn các khoản chuẩn chi mới để hỗ trợ quân sự cho miền Nam

Những nỗ lực của Nixon quá muộn. Nước Mỹ đã tuần tự đi trên con đường thua cuộc chiến đầu tiên.

***

Stephen B. Young, cựu trưởng khoa Trường Luật Đại học Hamline, là tác giả của cuốn sách Kissinger’s Betrayal: How America Lost the Vietnam War sẽ được Real Clear Publishing xuất bản vào tháng 4 năm 2023

***

Bài liên quan: Hồ sơ tội trạng của Henry Kissinger; Bản tổng kết của một cố vấn; Người Mỹ không nên quên các bài học sống động của ngày 30/4/1975