Các doanh nghiệp Mỹ, Đài Loan, Hàn Quốc tìm đường sang Việt Nam dù bùng nổ đang làm cạn kiệt nguồn lực
Lien Hoang, Chen Ting – Fang, Kim Jaewon và Lauly Li
Đỗ Kim Thêm dịch
Trong bối cảnh nhu cầu lao động tăng cao trong thời kỳ bùng nổ thông minh nhân tạo, Việt Nam đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư và nhà thiết kế chip vào năm 2030 khi các gã khổng lồ trong ngành tìm cách bù đắp tình trạng thiếu nhân viên trầm trọng ở thị trường quê nhà. (Minh hoạ: Yoshiko Kawan)
Đến thăm trường đại học cũ ở Việt Nam, Trần Thị Ngọc Gương không ngờ tất cả sinh viên đều quá tò mò về ngành của cô: Thiết kế chip. Cô nói: “Mọi người có rất nhiều câu hỏi và quá chi tiết. Tôi rất ngạc nhiên.“
Một sinh viên tâm sự, anh mới chuyển sang môn chính của cô; một người khác hỏi cô về những vấn đề mơ hồ như „cây đồng hồ“, một khái niệm về mạch thiết kế phần cứng — điều mà cô chưa từng gặp khi còn là sinh viên.
Rất nhiều điều đã thay đổi trong 5 năm kể từ khi Gương tốt nghiệp cho đến khi cô đảm nhận vị trí kỹ sư cao cấp về thiết kế vật lý tại công ty phát triển chip Marvell của Hoa Kỳ. Giờ đây, những sinh viên trẻ Việt Nam đang nhảy vào lĩnh vực bán dẫn và chính phủ đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư và nhà thiết kế chip vào năm 2030.
“Tôi không nghĩ một ngày nào đó sẽ làm việc trong một lĩnh vực nóng bỏng như vậy”, Gương, 26 tuổi, nói tại bàn làm việc của mình ở Thành phố Hồ Chí Minh, miền Nam Việt Nam, được trang trí bằng những bức ảnh về chú chó cưng của cô, một cuốn sách tiếng Việt về TED Talks. và các huy chương từ các cuộc chạy đua của doanh nghiệp.
Sức nóng đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố. Một là nhu cầu ngày càng tăng đối với các kỹ sư ngành chip trong bối cảnh bùng nổ về thông minh nhân tạo. Sự thay đổi về chuỗi cung ứng do căng thẳng Mỹ – Trung cũng đang thúc đẩy nhu cầu về nhân tài địa phương. Trong khi đó, tình trạng khan hiếm nghiêm trọng về lao động ở các nền kinh tế truyền thống về chip như tại Hàn Quốc và Đài Loan, cũng như Hoa Kỳ, đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp đang tìm những kiếm kỹ sư ở lĩnh vực xa hơn.
Alchip Technologies, nhà cung cấp dịch vụ hàng đầu về thiết kế chip thông minh nhân tạo của Đài Loan, đang mở rộng đội ngũ về nghiên cứu và phát triển sang Việt Nam và đang dự kiến mở văn phòng đầu tiên trong năm nay. Giám đốc tài chính Daniel Wang cho biết, doanh nghiệp có thể sẽ tăng số lượng nhân viên lên tới 100 nhân viên kỹ thuật trong vòng 2 đến 3 năm tới.
Chủ tịch & Giám đốc điều hành Johnny Shen cho biết: “Sau khi đánh giá một số điểm đến ở châu Á để mở rộng đội ngũ trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển, chúng tôi nhận ra rằng việc thu hút nhân tài ở các nền kinh tế công nghệ lâu đời như Nhật Bản có thể là thách thức đối với [một doanh nghiệp] có quy mô như Alchip, mặc dù chúng tôi cũng đang mở rộng ở đó”.
„Đội ngũ kỹ sư tài năng đầy hứa hẹn của Việt Nam và tinh thần đạo đức làm việc mạnh mẽ của họ khiến nơi đây trở thành một lựa chọn rất hấp dẫn đối với chúng tôi. Chúng tôi rất ấn tượng trước sự cống hiến và cam kết của các kỹ sư người Việt Nam, những người hiếu học và đóng góp.“
Cũng mạo hiểm vào Việt Nam để tìm kiếm các kỹ sư trẻ là GUC và Faraday Technology, các nhà cung cấp dịch vụ thiết kế chip liên kết cho TSMC và UMC.
Tương tự như vậy, các doanh nghiệp Hàn Quốc đang chuyển hướng sang Việt Nam, một phần để bù đắp tình trạng thất thoát nhân tài tại thị trường nội địa.
Giám đốc điều hành MetisX Jin Kim cho biết trong cuộc họp gần đây giữa các lãnh đạo doanh nghiệp và Oh Youngju, Bộ trưởng Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) và Khởi nghiệp.: “Giờ đây, thật dễ dàng để những người thông minh ở nước ta đến Mỹ sau khi học tập chăm chỉ. Nhiều người trong số họ gia nhập Nvidia với mức lương sáu số hoặc thậm chí hàng triệu đô la. Chúng tôi cần cung cấp một gói thầu cạnh tranh, nhưng một doanh nghiệp riêng lẻ không thể tự mình tạo được.”
Ngoài các khoản trợ cấp cho việc nghiên cứu và phát triển, các giám đốc điều hành tại cuộc họp còn kêu gọi một hệ thống giáo dục nhằm đào tạo nhân viên nước ngoài và nới lỏng các quy định về hộ chiếu nhập cảnh để gây thu hút cho họ. Quốc gia được nhắc đến thường xuyên nhất trong cuộc thảo luận là Việt Nam.
Tốt nghiệp
BOS Semiconductors của Hàn Quốc đến Thành phố HCM năm 2022 để thành lập nhóm hỗ trợ. Nhưng khi các giám đốc điều hành bay giữa Việt Nam và Hàn Quốc, so sánh hai nhóm nhân viên, chất lượng kỹ sư của người Việt Nam đã thuyết phục họ nâng cấp đội ngũ.
Họ nhận ra đây có thể là một trung tâm chính cho việc nghiên cứu và phát triển”, Lim Hyung Jun, giám đốc chuyện trách quốc gia, cho biết trong một cuộc phỏng vấn. “Điều đó thực sự bất ngờ”.
BOS thiết kế chip thông minh nhân tạo, bao gồm cả chip lái xe tự động, cho các khách hàng ô tô như Hyundai. Lim cho biết việc đạt được một mục tiêu là có một hệ thống trên chip (SoC) được thiết kế tại Việt Nam, nó sẽ thể hiện sự khéo léo của địa phương. “Nó có thể định hình cho xu hướng thị trường,” ông nói.
Có khoảng 50 nhân viên tại văn phòng tại thành phối HCM, trong đó có giám đốc thiết kế Nguyễn Hùng Quân. Ông cho biết các đồng nghiệp của ông “rất vui mừng” được làm việc về những vấn đề như truyền dữ liệu tốc độ cao, điều này giúp họ học được nhiều kỹ năng hơn.
Quân nói: “ Ở Việt Nam, chúng tôi đang ở giai đoạn nghiên cứu và phát triển. Việc sản xuất thực sự khó khăn và tốn kém, nhưng điều này sẽ đưa chúng tôi đi theo hướng đó”.
Người đồng hương BOS AD Technology điều hành hai trung tâm nghiên cứu tại thành phố HCM. Sự sẵn có của nhân công công nghệ trong thời điểm thiếu hụt có thể giúp Việt Nam đạt được một trong những giấc mơ từ bấy lâu nay: tiến lên chuỗi công nghệ giá trị.
Ví dụ, Marvell mô tả Việt Nam là “địa điểm chiến lược để phát triển tài năng kỹ thuật”.
Cựu chiến binh trong ngành Lê Quang Đam đã giúp xây dựng văn phòng đầu tiên của công ty Hoa Kỳ tại Việt Nam. Từ chỗ chỉ có vài chục kỹ sư trong vài năm đầu, đội ngũ của anh hiện đã lên tới hơn 400, tăng so với 300 năm ngoái.
Ông Dam, Tổng giám đốc Marvell Việt Nam, nói với Nikkei Asia: “Việt Nam sẽ trở thành trung tâm thiết kế chip lớn thứ ba của Marvell, chỉ sau trụ sở chính ở Mỹ và Ấn Độ”.
Marvell đặt mục tiêu tăng số lượng nhân viên địa phương lên khoảng 500 người vào năm 2026. Kế hoạch tuyển dụng không chỉ bao gồm nhân viên cho các văn phòng tại Thành phố Hồ Chí Minh mà còn cả một địa điểm mới ở Đà Nẵng, miền Trung Việt Nam.
“Tôi rất vui mừng khi giới lãnh đạo của Marvell đề nghị tôi mở văn phòng đầu tiên tại Việt Nam . . . . Bây giờ, 11 năm sau, tôi cảm thấy rất tự hào về Marvell và đội ngũ cũng như những gì chúng tôi đã đạt được”, Đam nói và cho biết thêm rằng đội ngũ Việt Nam „có khả năng thực hiện nghiên cứu và phát triển trong nền công nghệ chip tiên tiến nhất.“
Không giống như các lĩnh vực công nghệ thấp hoặc sử dụng nhiều lao động, hoạt động của Marvell tại Việt Nam đòi hỏi năng lực kỹ thuật tiên tiến. Nó chủ yếu tập trung vào kết nối quang học, lưu trữ trung tâm dữ liệu tốc độ cao, công nghệ bán dẫn tín hiệu tương tự và hỗn hợp – tất cả đều cần thiết để mở rộng cơ sở hạ tầng cho thông minh nhân tạo.
Ông cho biết phần lớn thành viên trong nhóm của Đam còn rất trẻ – ở độ tuổi 20 hoặc 30 – và hơn 20% là nữ. “Tôi vẫn đang nỗ lực tăng tỷ lệ đó để thuê thêm nhiều nữ tài năng kỹ thuật.”
Synopsys, nhà sản xuất công cụ thiết kế chip hàng đầu thế giới, có trụ sở tại Hoa Kỳ là một trong những công ty tích cực nhất đầu tư vào Việt Nam, nơi hiện có hơn 500 nhân viên làm việc tại nhiều trung tâm thiết kế ở một số thành phố.
Robert Li, phó chủ tịch thương vụ của Synopsys, Đài Loan và Đông Nam Á, nói với Nikkei Asia: “Mức độ quan tâm cao của sinh viên và lực lượng lao động người Việt Nam đối với việc được đào tạo về kỹ thuật bán dẫn, cùng với các chương trình và tài trợ của chính phủ, đang giúp đưa đất nước trở thành một trung tâm tài năng bán dẫn”.
Theo Li, đội ngũ của Synopsys tại Việt Nam đang giải quyết những thách thức quan trọng nhất của khách hàng.
Một ví dụ điển hình là vai trò then chốt của nhóm trong việc phát triển chip thử nghiệm dựa trên chiplet, được kết nối UCIe đầu tiên trong ngành, được ra mắt vào năm 2023 với sự hợp tác của Intel. UCIe, một tiêu chuẩn công nghiệp cho các kết nối đóng gói chip tiên tiến được hỗ trợ bởi các nhà sản xuất chip hàng đầu như Intel, TSMC và Samsung, đang định hình lại bối cảnh ngành công nghiệp chip. Trong khi đó, Chiplets, hay chip nhiều khuôn, đang định hình lại thiết kế và sản xuất chip, và đội ngũ của Synopsys tại Việt Nam đang đi đầu trong việc chuyển đổi này.
Brian Chen, đối tác tại KPMG Đài Loan và KPMG Việt Nam, cho biết nhu cầu về kỹ năng kỹ thuật trình độ cao hơn ở Việt Nam lớn hơn nhiều so với nguồn cung, do cuộc thương chiến công nghệ Trung – Mỹ thúc đẩy mà nó đã khiến nhiều doanh nghiệp chuyển hoạt động sang Đông Nam Á.
“Chúng tôi nhận thấy rằng trong thời gian diễn ra dịch Covid, nhiều tài năng kỹ thuật địa phương đã quay trở lại Việt Nam từ các quốc gia Đông Nam Á khác, chẳng hạn như Singapore. Nhưng vẫn còn rất nhiều phạm vi để cho đội ngũ nhân tài phát triển, như nhiều doanh nghiệp công nghệ đang mở rộng trong nước”, Chen, người đã sống ở Việt Nam nhiều năm, nói với Nikkei Asia.
Về thiết kế chip, Chen cho biết, “mỗi công ty đang tuyển ít nhất 300 hoặc 500 người cho văn phòng ở Việt Nam”.
Chen cho biết, so với Đài Loan hay Hàn Quốc, năng suất và mức lương của kỹ sư ở Việt Nam khiến quốc gia này trở nên hấp dẫn đối với các doanh nghiệp, trong khi nỗ lực tích cực của chính phủ nhằm làm cho nền kinh tế công nghệ của nước này trở nên phức tạp hơn đã giúp mở rộng và cải thiện nguồn ứng viên.
Theo trang web nguồn lực nghề nghiệp Sala Explorer, các kỹ sư Việt Nam kiếm được trung bình 665 đô la Mỹ/tháng, thấp hơn mức 5.627 đô la Mỹ của các đồng nghiệp ở Singapore, 3.782 đô la Mỹ ở Đài Loan, 2.826 đô la Mỹ ở Hàn Quốc và đô la Mỹ 1.313 ở Malaysia.
Đam đồng ý rằng động lực chính là xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu do sự gián đoạn của COVID và căng thẳng Mỹ – Trung, điều này đã dẫn đến “nhiều khoản đầu tư chuyển từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan sang Việt Nam”. Ông cho biết, Việt Nam cũng ổn định về mặt chính trị cũng như hiệu quả về mặt chi phí.
Quá nhiều điều tốt?
Nhưng khi đầu tư công nghệ tràn vào, các dấu hiệu căng thẳng đang xuất hiện.
Marvell’s Dam cho biết giao thông ở thành phố HCM ngày càng ùn tắc. Ông giải thích, công ty duy trì hai văn phòng trong thành phố để giúp cắt giảm thời gian đi lại bằng cách cho phép nhân viên chọn làm việc từ địa điểm thuận tiện hơn.
Đam cho biết: “Việc tìm được không gian phù hợp là một thách thức vì chúng tôi không chỉ cần văn phòng tiêu chuẩn mà còn cần không gian cho các phòng thí nghiệm [nghiên cứu và phát triển], việc này yêu cầu nguồn điện và máy lạnh khác nhau cho thiết bị của chúng tôi”. Ông nói thêm là cơ sở hạ tầng cần được cải thiện.
„Đối với thiết kế IC (mạch tích hợp), chúng tôi thật may mắn vì không cần nhiều năng lượng và nước như vậy. Nhưng đối với [sự phát triển] toàn ngành, việc cung cấp điện, năng lượng và nước là một vấn đề. Đối với việc đóng gói, lắp ráp và thử nghiệm chip, họ cần rất nhiều điện và nước.“ Và những lợi ích đang thu hút đầu tư nước ngoài hiện nay có thể không kéo dài.
Chen, đối tác của KPMG, ước tính rằng mức lương ở Việt Nam có thể sớm bắt kịp mức lương ở Đài Loan do nhu cầu nhân công tăng mạnh. „Mức lương đang tăng mạnh. Những nhân tài cấp cao hơn sẽ được hưởng mức tăng lương ít nhất 10% mỗi năm.“
Ông Chen cho biết, thành phố Hồ Chí Minh là lựa chọn hàng đầu của các công ty nước ngoài để thu hút nhân viên nhờ chất lượng cuộc sống và các hoạt động thương mại sôi động của thành phố. “Sự phát triển của nguồn nhân tài cấp cao hơn ở Việt Nam chỉ mới ở giai đoạn xây dựng. Chúng tôi dự đoán các doanh nghiệp sẽ đến Hà Nội trong giai đoạn tiếp theo, khi thị trường nhân tài ở đây đã bão hòa.” Nhưng hiện tại, nhu cầu về nhân tài vẫn đang vượt xa nguồn cung – và không chỉ ở Việt Nam.
Malaysia, trung tâm công nghiệp chip trong những năm 1970 và 1980, đang nỗ lực xây dựng lại ngành công nghiệp nội địa. Đầu tư đang đổ vào từ một số tên tuổi lớn nhất trong ngành, nhưng các nhà quan sát chỉ ra rằng tình trạng thiếu kỹ sư địa phương là một trong những thách thức cản trở giấc mơ của chính phủ. Thái Lan đang có nhiều khoản đầu tư vào bảng mạch in, máy tính xách tay và máy chủ mới nhưng cũng phải đối mặt với nhu cầu ngày càng tăng về nhân tài trong địa phương về công nghệ.
Nhật Bản cũng đang cố gắng lấy lại thời kỳ huy hoàng của mình với tư cách là một cường quốc về chip và sự khan hiếm kỹ sư giàu kinh nghiệm là điệp khúc gần như liên tục của giới hoạch định chính sách và các nhân vật quan trọng trong ngành.
Ngay cả Trung Quốc, nơi mà chính phủ đang tập trung hỗ trợ ngành công nghiệp chip nội địa, cũng đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng đủ kỹ sư khi ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học hàng đầu chọn những công việc được trả lương cao hơn trong lĩnh vực phần mềm hoặc dịch vụ tài chính.
Phát triển thế hệ tiếp theo
Tại Việt Nam, các giám đốc điều hành chip như Marvell’s Dam và các quan chức nhà nước cho biết học bổng và thực tập là một số công cụ quan trọng mà họ đang sử dụng để thu hút nhiều kỹ sư hơn vào làm việc.
Seoul AI Hub, đơn vị nghiên cứu của chính quyền thủ đô Seoul, có kế hoạch cung cấp chương trình thực tập kéo dài 3 tháng cho sinh viên Việt Nam bắt đầu từ tháng 9, kết nối họ với các doanh nghiệp thiết kế chip của Hàn Quốc. Bộ Doanh nghiệp vừa và nhỏ và Khởi nghiệp Hàn Quốc đang hợp tác với Bộ Tư pháp để xây dựng các quy định nới lỏng thị thực cho người Việt Nam.
Trong khi đó, Washington đang hợp tác với 7 quốc gia, trong đó có Việt Nam, để xây dựng chuỗi cung ứng chip không có Trung Quốc. Một quan chức Mỹ nói với Nikkei hồi đầu năm nay rằng kinh nghiệm lắp ráp lâu năm của Việt Nam sẽ giúp nước này mở rộng sang thiết kế chip.
Jose Fernandez, Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ về tăng trưởng kinh tế, năng lượng và môi trường, cho biết: “Có nhiều quốc gia trên thế giới muốn có khả năng lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói [ATP] của [Việt Nam]”. Ông nói thêm: „Bạn phải bắt đầu với ATP và bạn có thể xây dựng từ đó.“
Những nỗ lực khác đang đến từ khu vực tư nhân. Pegatron, nhà cung cấp Đài Loan cho Apple và Microsoft, mong muốn mở rộng nguồn nhân lực kỹ thuật địa phương tại Việt Nam, nơi họ đã xây dựng cơ sở sản xuất từ năm 2020.
Tổng Giám đốc Pegatron Việt Nam Chi-Liang Chen nói với Nikkei Asia: “Năng suất và chất lượng nhân tài đang ngày càng tăng ở Việt Nam, nhưng do sự năng động của thị trường, nguồn cung nhân tài không thể theo kịp nhu cầu nên các công ty phải tham gia nhiều hơn vào hoạt động đào tạo”.
Chen cho biết việc chính phủ Việt Nam ngày càng tập trung vào lĩnh vực bán dẫn cũng ảnh hưởng đến việc tuyển dụng cho các lĩnh vực công nghệ khác và Pegatron dự kiến sự thiếu hụt sẽ „rõ ràng hơn“ trong thời gian dài. Chen nói: “Chúng tôi thực sự hy vọng chính phủ và các trường học có thể tích cực hơn trong việc mở thêm các khoa liên quan đến kỹ thuật với các ưu đãi để mở rộng nguồn nhân tài”.
Pegatron đã và đang cấp học bổng cho sinh viên tại Đại học Hàng hải Việt Nam và Đại học Hải Phòng, đồng thời tài trợ cho các sự kiện của trường, các trò chơi thể thao và các chương trình thực tập. Theo công ty, họ cũng hợp tác với nhiều trường đại học để cùng thiết kế chương trình giảng dạy và thiết bị nhằm đào tạo chính xác lực lượng lao động mà ngành kỷ thuật cần.
Từ bàn làm việc của mình ở thành phố Hồ Chí Minh, con đường sự nghiệp của kỹ sư cao cấp Gương cho thấy những nỗ lực như thế này đang được đền đáp.
Sau khi cân nhắc tâm lý, cô chọn học ngành điện tử vì chương trình được hỗ trợ tài chính. Sau đó, bạn bè kể cho cô nghe về một công việc thực tập thú vị với trọng tâm là chất bán dẫn. Cô đã theo đuổi nó và không lâu sau đã tìm được một vị trí toàn thời gian ở Marvell.
Hiện nay, Gương hy vọng có thể lôi kéo được những bạn trẻ Việt Nam khác theo bước mình. Cô nói: “Nếu tôi có thể giúp đào tạo người khác, xây dựng họ thì tôi sẽ rất vui. Đó không chỉ là việc kiếm tiền.“
Phụ chú của người dịch: Khi Nikkei Asia cho rằng Việt Nam cũng ổn định về mặt chính trị cũng như hiệu quả về mặt chi phí, đây là một nhận xét thiếu toàn diện và cần phải được cập nhật. Những trận đấu đá cung đình làm cho nội tình chính trị của Việt Nam vô cùng xáo trộn. Bộ Chính trị khoá 13 đã nhóm họp để giải quyết vấn đề nhân sự cấp bách. Hiện Bộ Chính trị đang triệu tập hội nghị bất thường, Ban Chấp hành Trung ương sẽ có những biến động nhân sự cấp cao. Nhưng nguồn tin khác cũng cho biết là giới đầu tư ngoại quốc đang hoang mang về triển vọng kinh tế chung và chi phí cũng bắt đầu gia tăng nghiêm trọng. Do đó, tinh thần lạc quan về triển vọng đầu tư cho ngành chip cũng nên cần dè dặt hơn.
KIM THEM DO 