Project - Syndicate
Joseph E. Stiglitz
Đỗ Kim Thêm dịch
Sự gia tăng đều đặn của quyền lực thị trường ở Hoa Kỳ đã làm giảm tình trạng tăng trưởng về năng suất, góp phần gây ra tình trạng bất bình đẳng và làm giảm mức sống của người dân Mỹ bình thường. May mắn thay, các cơ quan chống độc quyền của Hoa Kỳ cuối cùng đã xem xét vấn đề một cách nghiêm túc và thay mặt công chúng giành được những thắng lợi quan trọng.
Cạnh tranh là điều làm cho thị trường hoạt động (khi chúng hoạt động). Nhưng các doanh nghiệp không thích cạnh tranh vì nó có xu hướng làm giảm lợi nhuận. Đối với một doanh nhân điển hình, mục tiêu của họ là thu được lợi nhuận trên mức lợi nhuận bình thường trên vốn, điều đó không có gì là vui. Như Adam Smith đã nhận xét cách đây 250 năm, “Những người cùng nghề hiếm khi gặp nhau, thậm chí để giải trí và tiêu khiển, nhưng cuộc trò chuyện kết thúc bằng một âm mưu chống lại công chúng hoặc một thủ đoạn nào đó nhằm tăng giá”.
Trong ít nhất 130 năm, chính phủ Hoa Kỳ đã cố gắng đảm bảo sự cạnh tranh trên thị trường. Nhưng đó là một cuộc chiến liên tục. Các doanh nghiệp luôn nghĩ ra những cách mới để tránh sự cạnh tranh; luật sư của họ luôn nghĩ ra những phương pháp mới để tránh tầm tay của pháp luật; và chính phủ đã không theo kịp một trong hai cách thực hành này, đó là chưa nói đến những tiến bộ nhanh chóng về công nghệ.
Do đó, hiện nay có bằng chứng rõ ràng về sự gia tăng sức mạnh thị trường ở Hoa Kỳ. Điều đó có nghĩa là lợi nhuận doanh nghiệp lớn hơn (vượt xa lợi nhuận đã điều chỉnh theo rủi ro), mức độ tập trung thị trường cao hơn ở từng lĩnh vực và ít người mới tham gia hơn. Người Mỹ thích nghĩ rằng họ có nền kinh tế năng động nhất mà thế giới từng chứng kiến, một nền kinh tế mà hiện nay đang trên đỉnh của một kỷ nguyên đổi mới mới. Nhưng dữ liệu bác bỏ những tuyên bố như vậy.
Hãy xem xét thước đo tiêu chuẩn của sự đổi mới: năng suất yếu tố tổng hợp, trong đó đề cập đến sự tăng trưởng về sản lượng vượt quá mức có thể được giải thích bằng sự gia tăng các yếu tố nhập lượng như lao động và vốn. Trong 15 năm trước đại dịch COVID-19, mức tăng trưởng tổng thể của TFP trong nền kinh tế Hoa Kỳ chỉ bằng 1/3 so với 15 năm trước đó. Quá nhiều cho việc bước vào một thời đại đổi mới! Làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn, quyền lực thị trường ngày càng tăng cũng là yếu tố chính góp phần làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng, như tôi đã lập luận trong cuốn sách People, Power, and Profits.
May mắn thay, trong thời đại tin tức ảm đạm không bao giờ kết thúc này, mặt trận này đã có sự phát triển tích cực. Những nỗ lực của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden nhằm duy trì và tăng cường cạnh tranh dường như đang mang lại kết quả. Ví dụ, do áp lực từ các cơ quan chống độc quyền liên bang, thương vụ sáp nhập trị giá 20 tỷ đô la giữa Adobe và Figma (“ứng dụng trang web hợp tác để thiết kế giao diện”) đã bị hủy bỏ. Hơn nữa, tập đoàn công nghệ sinh học Illumina đã đồng ý thoái vốn khỏi GRAIL, sau khi US Federal Trade Commission (FTC) cáo buộc rằng việc kết hợp này “sẽ làm giảm sự đổi mới trên thị trường Hoa Kỳ về các xét nghiệm phát hiện sớm đa ung thư (MCED) trong khi tăng giá và giảm sự lựa chọn”. và chất lượng của các việc thử nghiệm” – một quan điểm được Tòa phúc thẩm khu vực V của Hoa Kỳ khẳng định vào tháng trước.
Điều quan trọng hơn nữa là FTC và Bộ Tư pháp đã ban hành các hướng dẫn sáp nhập cập nhật nhằm phân định các ranh giới mới quan trọng vẫn gắn chặt với truyền thống pháp lý chống độc quyền của Hoa Kỳ. Ví dụ, các hướng dẫn này trích dẫn Đạo luật Clayton năm 1914, được thiết kế để ngăn chặn các tình huống phản cạnh tranh từ trong trứng nước bằng cách cấm các hoạt động mua bán và sáp nhập mà tác động của chúng “có thể làm giảm đáng kể sự cạnh tranh”. Cái “có thể” đó rất quan trọng, bởi vì không có gì có thể thấy trước một cách chắc chắn tuyệt đối. Vào năm 2012, người ta có thể khá tự tin rằng việc Facebook mua lại Instagram sẽ làm giảm sự cạnh tranh. Nhưng chính quyền của Barack Obama không cảnh giác với sự tích tụ quyền lực thị trường như chính quyền Biden.
Các hướng dẫn mới cũng nhấn mạnh hơn vào việc cố thủ, ý tưởng cho rằng việc mua lại và sáp nhập có thể làm sâu sắc hơn, mở rộng và kéo dài sức mạnh thị trường của một doanh nghiệp. Sự thay đổi này ngụ ý rằng cạnh tranh sẽ được xem như một hiện tượng năng động, như nó phải đúng như vậy. Điều quan trọng là, không chỉ các vụ sáp nhập theo chiều ngang (giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành nghề kinh doanh) mà cả các vụ sáp nhập theo chiều dọc (trong đó một doanh nghiệp mua lại một nhà cung cấp hoặc khách hàng quan trọng) sẽ phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn.
Từ lâu, chúng ta đã biết rằng trong điều kiện cạnh tranh hạn chế (đó là thực tế ở nhiều lĩnh vực ở nhiều quốc gia), những vụ sáp nhập như vậy có thể gây ra những tác động tiêu cực mạnh mẽ. Tuy nhiên, “các nhà kinh tế thuộc trường phái Chicago”, nhấn mạnh rằng thị trường có tính cạnh tranh tự nhiên, lập luận rằng các cơ quan chống độc quyền chỉ nên tập trung vào các hoạt động mua bán và sáp nhập theo chiều ngang, và các tòa án nhìn nhình chung là đã đồng ý. Quyết định trong vụ Illumina/GRAIL cho thấy các thẩm phán đã bắt đầu nhận ra mối nguy hiểm do sáp nhập theo chiều dọc gây ra.
Đồng thời, các hướng dẫn mới sẽ giúp các cơ quan chống độc quyền giải quyết các nền tảng lớn nơi diễn ra phần lớn hành vi phản cạnh tranh ngày nay – từ thẻ tín dụng, đặt vé máy bay, vé xem kịch cho đến chia sẻ chuyến đi. (Tiết lộ đầy đủ: Tôi từng là nhân chứng chuyên môn trong một số trường hợp này.) Lợi nhuận cao bền vững thu được từ các nền tảng thống trị đã trở nên chuyện thô tục. Điều đặc biệt quan trọng là phải ngăn chặn sự phát triển thống trị thị trường ngay từ trong trứng nước; phương cách năng động của việc hướng dẫn mới có thể đặc biệt hiệu quả.
Tất cả chúng ta đều phải gánh chịu sức mạnh thị trường vì nó bóp méo thị trường theo cách làm giảm năng suất toàn diện và cho phép các doanh nghiệp tăng giá, do đó làm giảm mức sống. Đồng thời, sự kết hợp giữa sức mạnh thị trường ngày càng tăng và sức mạnh công nhân đang suy yếu đã kéo tiền lương xuống thấp, làm xói mòn mức sống hơn nữa.
Smith đã hợp lý: cuộc chiến chống lại sức mạnh thị trường không bao giờ kết thúc. Nhưng ít nhất chính quyền Biden đã ghi được điểm cho người Mỹ bình thường. Đó là một thành tựu đầy ấn tượng khác trong một môi trường chính trị cực kỳ thù địch.
KIM THEM DO 