Richard Haass
Đỗ Kim Thêm dịch
Phòng lảm việc của tổng thống tại Toà Bạch Ốc; nguồn ảnh: picture alliance / ZUMAPRESS.com / White House.
Quyết định rút lui khỏi cuộc đua tổng thống năm 2024 của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã làm sống lại cơ hội thắng cử của đảng Dân chủ. Với sự khác biệt sâu xa giữa hai đảng, thật khó để phóng đại mức độ của tình hình sẽ bị đe dọa khi người Mỹ bỏ phiếu vào tháng 11 này.
Tổng thống Mỹ Joe Biden quyết định từ chức ứng cử viên tổng thống của Đảng Dân chủ vào mùa thu năm nay đã làm thay đổi nền chính trị Mỹ. Nó đánh dấu một tháng Bảy lịch sử ở Hoa Kỳ, một tháng được xác định bởi các quyết định quan trọng của Tòa án Tối cao và âm mưu ám sát cựu Tổng thống Donald Trump vào đêm trước Đại hội Đảng Cộng hòa.
Dù được nhiều quan chức của Đảng Dân chủ và các nhà tài trợ kêu gọi và được nhiều cử tri ủng hộ, quyết định của Biden là lựa chọn đúng đắn. Sau một cuộc tranh luận được nhiều người coi là thất bại đối với Biden, tuổi tác đã khiến cho Biden gần như không thể thuyết phục được người dân Mỹ rằng ông xứng đáng được hưởng thêm bốn năm nữa – và khiến ông không thể chứng minh được đây là trường hợp mà Trump không được hưởng.
Còn quá sớm để viết về di sản của Biden, nếu không vì lý do nào khác ngoài nhiệm kỳ tổng thống của ông vẫn còn khoảng sáu tháng nữa. Nhưng để sang một bên việc Biden đã đi một chặng đường dài để loại bỏ những lời chỉ trích tiềm ẩn rằng bằng cách tiếp tục tham gia cuộc đua, Biden đã mở đường cho một người kế nhiệm, người mà có rất ít cam kết với nền dân chủ Mỹ và vai trò của đất nước trên thế giới. Thật vậy, nếu Trump đánh bại Biden vào tháng 11, như các cuộc thăm dò dự đoán, điều này sẽ làm lu mờ phần lớn những thành tựu của Biden trên cương vị tổng thống.
Khả năng rộng mở cho Phó Tổng thống Kamala Harris sẽ là ứng cử viên của Đảng Dân chủ. Sự ủng hộ của Biden sẽ giúp cho Harris. Nhưng điều đó không giải quyết được vấn đề, bởi Biden chỉ có quyền miễn nhiệm cho các đại biểu trong đảng đã cam kết với mình, không có quyền yêu cầu họ phải hỗ trợ cho người khác.
Vì vậy, Đại hội Đảng Dân chủ ở Chicago vào tháng 8 này sẽ là một hội nghị rộng mở và bốn tuần từ nay đến lúc đó có thể phải mất một chặng đường dài để xác định điều gì sẽ xảy ra ở đó. Về cơ bản, Harris có thể được đề cử cử mà không có đối thủ hoặc một hoặc nhiều đối thủ có thể xuất hiện. Giả sử Harris thắng thế, kịch bản thứ hai thực sự có thể có lợi cho Harris, vì tiến trình này sẽ trau dồi thêm kỹ năng chính trị giúp cho Harris được coi là người chiến thắng và cho phép Harris thoát ra khỏi cái bóng của một tổng thống không được lòng dân.
Tiến trình này cũng sẽ làm cho Đảng Dân chủ thu hút sự chú ý đúng vào thời điểm mà đảng cần tái xuất hiện trước cử tri. Đây là điều cần thiết, vì Trump và Thượng nghị sĩ J.D. Vance, người được ông chọn làm phó tổng thống, hứa hẹn sẽ là những nhà vận động tranh cử quan trọng. Và ngay cả khi Harris tranh cử và thua họ, các cuộc thăm dò cho thấy rằng Harris sẽ vượt trội hơn Biden, nâng cao cơ hội giành được Hạ viện của đảng Dân chủ (việc giữ quyền kiểm soát Thượng viện dường như nằm ngoài tầm tay) và do đó ngăn cản đảng Cộng hòa kiểm soát toàn bộ chính phủ liên bang.
Trong các cuộc thăm dò, Trump dẫn trước Harris khá khích khao, nhưng Harris hoàn toàn có thể nhận được sự ủng hộ trong tháng tới khi được công luận quan tâm. Đã được tôi luyện trong kỹ năng của một công tố viên và tổng chưởng lý của tiểu bang California, sẽ giúp ích rất nhiều cho Harris trong chiến dịch vận động tranh cử. Harris có đủ điều kiện để đảm nhận lập trường cực đoan chống phá thai của Tòa án Tối cao này cũng như Vance. Và Harris sẽ được hưởng lợi từ sự vắng mặt của phụ nữ hoặc thiểu số trong đảng Cộng hòa.
Tuy nhiên, một thách thức không thể tránh khỏi có thể được mô tả là tương tự như thế tiến thoái lưỡng nan của Hubert Humphrey. Năm 1968, Humphrey, lúc đó là phó tổng thống, đã giành được sự đề cử của đảng Dân chủ sau khi tổng thống đương nhiệm Lyndon Johnson quyết định không tái tranh cử. Trong lá thư rút lui của Biden có những từ ngữ được lặp lại mà Johnson đã sử dụng cách đây 56 năm, điểm khác biệt chính là việc Biden đưa ra tuyên bố của mình trên mạng X và Johnson xuất hiện trên truyền hình quốc gia.
Vấn đề nan giải là làm thế nào để tỏ ra trung thành và có công cho những gì được lòng dân về một nhiệm kỳ tổng thống mà không bị đánh giá bởi những chính sách không được lòng dân. Vào năm 1968, chiến tranh Việt Nam đã khiến cuộc tranh cử của Humphrey trở nên phức tạp hơn, vì ông cảm thấy khó có thể tách mình ra khỏi một chính sách mà ông từng gắn bó và với một nhà lãnh đạo, người mà không mấy khoan dung cho sự bất trung.
Không có một vấn đề đơn thuần nào chế ngự được cuộc tranh luận công khai hiện nay, nhưng vẫn cần phân biệt ứng cử viên đảng Dân chủ với Biden, vì việc đương nhiệm đã trở thành gánh nặng vào thời điểm mà nhiều người đang tìm kiếm sự thay đổi. Bất cứ ai nghi ngờ điều này chỉ cần nhìn vào kết quả bầu cử gần đây ở Nam Phi, Ấn Độ, Vương quốc Anh và Pháp.
Điều này có nghĩa là ứng cử viên đảng Dân chủ, dù là Harris hay ai khác đi nữa, sẽ thực thi tốt việc tuân thủ Đạo luật Giảm lạm phát và Đạo luật Khoa học và CHIPS, các nỗ lực chống biến đổi khí hậu và bảo vệ nền dân chủ, cách giải quyết việc phá thai và kiểm soát sinh sản cũng như hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Nhưng việc này cũng gợi ý rằng ứng cử viên có thể muốn tự mình tránh xa với chính sách về Trung Đông mà được nhiều người Mỹ coi là quá thân Israel, cũng như các chính sách về biên giới và tội phạm được nhiều người coi là quá lỏng lẻo.
Nếu Harris là sự lựa chọn của đảng Dân chủ, việc Harris lựa chọn người đồng hành để cùng tranh cử sẽ rất quan trọng. Một số tiểu bang miền Trung Tây có thể sẽ mang tính quyết định trong cuộc bầu cử vào tháng 11 và có một lượng lớn cử tri độc lập sẽ giành được sự ủng hộ. Các thống đốc Gretchen Whitmer của Michigan, Josh Shapiro của Pennsylvania, Andy Beshear của Kentucky và Roy Cooper của Bắc Carolina có lẽ sẽ được xét đến, cũng như một số thành viên trong nội các của Biden.
Sau thông báo gây sốc của Biden, có lẽ điều chắc chắn duy nhất là tình hình càng bất trắc hơn. Tuy nhiên, có một điều rõ ràng là kết quả của cuộc bầu cử tổng thống sẽ có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với Hoa Kỳ và các nơi khác trên thế giới. Thông thường, điều này không xảy ra vì những điểm tương đồng của các ứng viên có xu hướng lấn át sự khác biệt của họ. Lần này thì không như vậy. Sự khác biệt rất sâu xa, khiến khó có thể phóng đại mức độ của tình hình bị đe dọa khi người Mỹ bỏ phiếu vào tháng 11 này.
***
Richard Haass, Chủ tịch danh dự của Hội đồng Quan hệ đối ngoại và Cố vấn cấp cao tại Centerview Partners. Ông là tác giả sáchThe Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens (NXB Penguin Press, 2023) và bản tin Substack hàng tuần Home & Away.
KIM THEM DO 