The Spectator
Đỗ Kim Thêm dịch
Đất nước có thể đã không thu hồi tất cả các vùng đất đã mất, nhưng vốn dĩ đã thắng cuộc chiến theo nhiều cách khác.
Ở Ukraine, tâm trạng chính trị đã trở nên ảm đạm và rạn nứt. Khi tiền tuyến rơi vào bế tắc, Nga tăng cường một đợt tấn công mới bằng tên lửa và máy bay không người lái và sự hỗ trợ sống còn của Mỹ cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine đang sụp đổ dưới sự tấn công của đảng phái tại Quốc hội, một vấn đề sinh tồn được đặt ra. Liệu Volodymyr Zelensky có nên tiếp tục chiến đấu không ngừng nghỉ để theo đuổi một thất bại toàn diện trước Nga, điều có thể không thể đạt được, hay ông nên xem việc xét cắt giảm tổn thất và đạt được thỏa hiệp?
Ngay từ đầu cuộc chiến, Tổng thống Ukraine đã có câu trả lời rõ ràng. „Tôi chắc chắn có những người…
Zelensky nói những lời này khi ngồi trong cầu thang bằng bao cát của dinh tổng thống ở Kyiv vào ngày 9/4 năm ngoái. Vài ngày trước đó, ông đã đến thăm vùng ngoại ô Bucha bị tàn phá, nơi quân đội Nga đã tàn sát hơn 400 dân thường trước khi rút khỏi thủ đô. Vào thời điểm đó, về mặt lý thuyết, các cuộc đàm phán với Nga vẫn đang diễn ra, trực tiếp cũng như thông qua các bên trung gian của Israel và Thổ Nhĩ Kỳ.
Thật vậy, đầu năm nay, Vladimir Putin tuyên bố rằng các nhà đàm phán của Kyiv đã khởi xướng một dự thảo hòa ước tạm thời mang tên „Hiệp ước về trung lập vĩnh viễn và đảm bảo an ninh cho Ukraine“, trong đó bao gồm lời hứa không gia nhập khối NATO cũng như hạn chế các lực lượng vũ trang của Ukraine. (Một nguồn tin trước đây của chính phủ Ukraine, người đã làm việc chặt chẽ với Zelensky vào thời điểm đàm phán xác nhận rằng các chi tiết của dự thảo tài liệu được cho là chính xác.)
Như nhà đàm phán Mikhail Podolyak của Zelensky nói với các phóng viên ở Istanbul vào cuối tháng 3 năm ngoái, việc thương thảo trên bàn đàm phán là vấn đề ngừng bắn, rút tất cả quân đội Nga về vị trí của họ trước cuộc xâm lược, nhưng vẫn ở lại các nước cộng hòa tự xưng Donbas và Crimea. Ông nói: „Đối với Crimea và Sevastopol, chúng tôi đã đồng ý với Liên bang Nga về việc tạm dừng mười lăm năm và tiến hành các cuộc đàm phán song phương về tình trạng của các vùng lãnh thổ này.“
Thủ tướng Israel khi đó là Naftali Bennett, người đang thảo luận với cả Putin và Zelensky, nhớ lại trong một cuộc phỏng vấn rằng, ông rời cuộc đàm phán ở Istanbul „rất lạc quan vì [Zelensky] đã từ bỏ việc gia nhập khối NATO… Tôi có ấn tượng rằng cả hai bên đều rất muốn ngừng bắn“.
David Arakhamia, trưởng đoàn đàm phán Ukraine tại các cuộc hoà đàm ở Istanbul, nói với đài truyền hình 1+1 của Ukraine rằng: „mục tiêu của Nga là gây áp lực lên chúng tôi đểi giử trung lập. Họ sẵn sàng kết thúc chiến tranh nếu chúng tôi chấp nhận trung lập, như Phần Lan đã từng làm. Và chúng tôi cam kết sẽ không gia nhập khối NATO. Đây là điều chính.“
Trong trường hợp này, không có lệnh ngừng bắn, không có sự rút lui của Nga về các vị trí trước cuộc xâm lược và không có thỏa thuận về quy chế đặc biệt cho vùng Crimea và Donbas. Ít nhất nửa triệu binh sĩ đã thiệt mạng hoặc bị thương nặng, theo ước tính của Hoa Kỳ, và hơn bảy triệu người đã rời bỏ nhà cửa. Tuy nhiên, tiền tuyến hầu như không di chuyển ra khỏi vị trí của họ vào tháng Tư năm ngoái.
Điều gì đã làm hỏng cuộc thương thảo? Bước ngoặt xảy ra giữa cuộc phỏng vấn của Zelensky với hãng thông tấn AP vào ngày 9/4/2022, khi ông nói rằng: „Chúng tôi không muốn mất cơ hội, nếu có, cho một giải pháp ngoại giao“ và ngày 12/4, khi ông Putin tuyên bố rằng, các cuộc đàm phán đang đi vào „ngõ cụt“.
Boris Johnson, khi đó là Thủ tướng Anh, đã đến Kyiv chỉ vài giờ sau khi Zelensky nói chuyện với hãng thông tấn AP.
Theo nhật báo Ukrainskaya Pravda, Johnson mang “đến hai thông điệp đơn giản. Đầu tiên, Putin là tội phạm chiến tranh, nên bị gây áp lực, không phải đàm phán. Và thứ hai, ngay cả khi Ukraine sẵn sàng ký thỏa thuận hoặc đảm bảo với Putin, [Anh và Mỹ] thì không. Quan điểm của Johnson là của tập thể phương Tây, hồi tháng 2 đã đề nghị Zelensky đầu hàng và chạy trốn, giờ đây họ cảm thấy rằng Putin không thực sự mạnh mẽ như họ tưởng tượng trước đây“.
Phải chăng sức thu hút của Johnson và thông điệp từ phương Tây đã đảo ngược việc Zelensky từ chối chấp nhận việc hòa đàm? Theo các trợ lý thân cận, không, thay vào đó là một sự thay đổi sâu rộng trong công luận Ukraine, họ phẫn nộ trước tin về các vụ thảm sát được đưa ra ánh sáng trên lãnh thổ mà Nga từ bỏ, cộng với nhận thức rằng Putin không thể tin tưởng được. Như Arakhamia nói: „Không tin người Nga… Hòa bình lâu dài chỉ có thể được thực hiện với sự đảm bảo an ninh [từ phương Tây]“.
Ông Podolyak nhớ lại rằng vào đầu tháng 4 năm ngoái, „rõ ràng Nga sẽ gây chiến cho đến khi các yêu cầu cuối cùng của họ được đáp ứng. Điều đó sẽ chấm dứt hoàn toàn sự tồn tại của nhà nước Ukraine… Do đó, các cuộc thảo luận lý thuyết về việc ai đó cung cấp một cái gì đó ở đây hay phong toả một cái gì đó ở đó, tất cả những cách giải thích này là không phù hợp với thực tế.”
Tại Istanbul vào cuối tháng 3, Ukraine đã „đàm phán từ một vị thế yếu“, khi xe tăng Nga chỉ cách thủ đô vài dặm. Nhưng vào thời điểm Johnson đến Kyiv, Nga đã bị đẩy ra khỏi toàn bộ miền bắc Ukraine bởi các cuộc tấn công không ngừng, bất thường vào quân đội và thiết giáp của họ.
Một cựu bộ trưởng cấp cao của Zelensky, người có mặt trong chính quyền vào thời điểm đàm phán, nói: „Có một mối nguy hiểm thực sự là chúng tôi có thể đã ký thỏa thuận đó. Nhưng [giới lãnh đạo] nhận ra rằng đây sẽ là sự kết thúc của Ukraine với tư cách là một quốc gia có chủ quyền. Người Nga nghĩ rằng họ có thể yêu cầu chúng tôi từ chối hoàn toàn ý tưởng trừng phạt, miễn trách nhiệm cho Nga về cuộc xâm lược, đồng ý phi quân sự hóa, đồng ý hợp pháp hóa việc chiếm đóng đất đai của chúng tôi. Bây giờ, những điểm như vậy không được mở ra để thảo luận. Đó là lợi thế mà chúng tôi đã mua bằng tất cả những sinh mạng đã bỏ ra.„
Sau gần hai năm chiến tranh, những thách thức mà các nhà đàm phán ở Istanbul phải đối mặt vào mùa xuân năm ngoái về cơ bản vẫn giữ nguyên. Tư cách thành viên trong khối NATO của Ukraine vẫn là một yếu tố phá vỡ thỏa thuận đối với điện Kremlin, trong khi việc chính thức đầu hàng của các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng sẽ là điều không thể sống sót về mặt chính trị đối với bất kỳ nhà lãnh đạo Ukraine nào. Đồng thời, tiền cược đã tăng lên ở cả hai phía.
Vào tháng 9 năm ngoái, trong một buổi lễ vô cùng long trọng ở điện Kremlin, Putin đã kết nạp bốn thành viên mới của Liên bang Nga: khu vực Zaporizhia và Kherson và Cộng hòa Nhân dân Donetsk và Lugansk. Zelensky đã ban hành sắc lệnh quy định việc tham gia bất kỳ cuộc đàm phán nào với chính quyền Putin là bất hợp pháp.
Đối với nhiều người Ukraine, lời hứa của Johnson rằng phương Tây sẽ hỗ trợ cho họ trong cuộc chiến và sự đảm bảo của Biden rằng Mỹ sẽ ủng hộ Kyiv „chừng nào còn cần thiết“ giờ đây khá trống rỗng. Bất chấp những bước đột phá lớn lao của Ukraine ở Kharkiv và Kherson vào mùa thu năm ngoái, các đồng minh NATO của Kyiv đã làm trì trệ việc cung cấp xe tăng, pháo binh phản lực tầm xa, tên lửa và không quân tấn công hiện đại. Điều đó đã cho Nga thời gian đào các tuyến rải mìn phòng thủ qua nhiều dặm dọc theo mặt trận dài 800 dặm.
Mùa thu năm nay, nguồn cung cấp đạn pháo theo tiêu chuẩn của khối NATO và pháo phản lực tầm xa của ATACMS đã cạn kiệt, một phần vì nguồn cung cấp được chuyển hướng sang Israel, một phần vì kho dự trữ của phương Tây đang cạn kiệt, một phần vì sự thất bại của ý chí chính trị.
Cố vấn Serhiy Leshchenko của Zelensky nói: ”Tất cả những gì mà chúng tôi muốn là các đối tác thực hiện những gì họ đã hứa, Nếu chúng tôi biết rằng những nguồn cung cấp này sẽ không đến, có lẽ chúng tôi đã có kế hoạch khác.“
Như vậy, sau một xác nhận đầy ảm đạm của Valery Zaluzhny, Tổng tham mưu trưởng Liên quân, vào tháng trước rằng „sẽ không có bước đột phá kỳ diệu nào trên tiền tuyến“. Tổng thống Zelensky tuyên bố rằng các lực lượng Ukraine nên chuẩn bị phòng thủ để ngăn chặn các cuộc tấn công mới của Nga xung quanh vùng Donbass. Thay vì đàm phán lạc quan về một cuộc phản công sâu rộng của Ukraine, trọng tâm bây giờ là không mất thêm đất. Tổng thư ký khối NATO Jens Stoltenberg cảnh báo vào tuần trước: „Tình hình nghiêm trọng đã phát triển ở Ukraine và có thể trở nên tồi tệ hơn do không đủ sự hỗ trợ của phương Tây, chúng ta cần chuẩn bị cho tin xấu“.
Đồng thời, chính trị đã trở lại Ukraine sau gần hai năm đoàn kết trong thời chiến. Vitaly Klitschko, đô trưởng thủ đô Kyiv nổi tiếng, đã trở thành người chỉ trích mạnh mẽ Zelensky và tuần trước đã công khai tấn công vì „tích cực tiến tới chủ nghĩa độc đoán… Thực tế không còn các thể chế quyền lực độc lập nào“.
Các cuộc thăm dò dư luận mới của Sociological Group Rating xác nhận rằng tỷ lệ ủng hộ cho Zelensky đang giảm xuống, với 39% „mạnh mẽ“ tin tưởng ông và 33% „tin hơn là không tin“.
Ngược lại, tỷ lệ ủng hộ cho tướng Zaluzhny đã tăng vọt lên 63%. Dư luận cũng chia rẽ sâu rộng về cách chấm dứt chiến tranh, với 44% người Ukraine tin rằng cần phải thỏa hiệp so với 48% muốn tiếp tục chiến đấu để giành chiến thắng.
Zelensky tiếp tục công khai xác định chiến thắng của Ukraine là khôi phục biên giới năm 1991. Mặc dù chưa có chính trị gia chính thống nào của Ukraine chính thức kêu gọi một thỏa thuận với điện Kremlin, nhưng phản ứng dữ dội chống lại tư duy ma thuật của Zelensky đang gia tăng. Đô trưởng Klitschko nói với Der Spiegel tuần trước: „Chúng tôi có thể nói dối người dân và các đối tác một cách phấn khích. Nhưng bạn sẽ không thể làm điều này mãi mãi.“
Gần đây, phái bộ Mỹ tại khối NATO đã đưa tin tweet rằng, Washington „tập trung vào việc thiết lập các điều kiện cho một nền hòa bình công bằng và bền vững“. Điều đó khác xa với thông điệp „Mọi thứ cần, miễn là cần thiết“ mà người Ukraine tin rằng họ đã nghe từ phương Tây vào năm ngoái.
Giám đốc ngân sách Nhà Trắng, Shalanda Young, còn đi xa hơn. „Nếu không có hành động của Quốc hội, vào cuối năm nay, chúng tôi sẽ cạn kiệt nguồn lực để mua thêm vũ khí và thiết bị cho Ukraine và cung cấp thiết bị từ kho dự trữ quân sự của Mỹ“, ông Young viết cho các nhà lãnh đạo chính trị của cả hai đảng. „Chúng tôi đã hết tiền – và gần như hết thời gian.“ Zelensky thậm chí đã hủy bỏ sự xuất hiện rất được mong đợi của mình (thông qua Zoom) trước Thượng viện Mỹ trong tuần này, dường như để phản đối việc tài trợ của Mỹ cạn kiệt.
Ukraine có thể không lấy lại được tất cả các vùng đất đã mất, nhưng họ đã thắng theo nhiều cách khác. Putin chiếm 18% lãnh thổ Ukraine, nhưng về mặt chiến lược, cuộc chiến này là thảm họa. Khối NATO đã mở rộng để bao phủ hơn 600 dặm biên giới của Nga với Phần Lan; châu Âu đã tăng đáng kể chi tiêu quốc phòng; sự thống trị kinh tế của Gazprom đối với lục địa này đã biến mất; quân đội Ukraine đã trở nên hùng mạnh nhất ở châu Âu; Liên Âu sắp công bố Ukraine là ứng viên chính thức cho tư cách thành viên; và ngay cả khi các lệnh trừng phạt không thành công trong việc phá hủy nền kinh tế Nga, Moscow vẫn bị cô lập về kinh tế và chính trị.
Ukraine đã giành được những chiến thắng quân sự quan trọng bằng cách ngăn chặn hiệu quả các hoạt động của hải quân Nga ở Crimea và Biển Đen, đơn phương mở hành lang xuất khẩu ngũ cốc ở Biển Đen và cho thấy khả năng tấn công các sân bay, nhà máy đạn dược và đường sắt bên trong lãnh thổ Nga. Đất nước đã không chiến đấu vì không đạt được gì. Cuộc chiến này sẽ kết thúc bằng một số loại đàm phán, giống như mọi cuộc chiến khác mà nhân loại đã chiến đấu. Nhưng các điều khoản mà Ukraine sẽ đạt được sẽ được đưa ra từ một vị thế mạnh, chứ không phải gần đầu hàng. Đó là những gì đã thay đổi kể từ tháng 4/2022.
Trong chiến tranh mùa đông 1939-40, Phần Lan đã chiến đấu kỳ diệu với Liên Xô đến bế tắc, mất tỉnh Karelia nhưng vẫn giữ được độc lập. Phần Lan mất đất, đúng vậy. Nhưng với sức mạnh quân sự đã được chứng minh của riêng mình, Phần Lan đã giành được an ninh lâu dài.
Putin không được tin tưởng, cũng không thể bị đánh bại nếu không có sự tham gia trực tiếp của khối NATO và bao gồm cả chiến tranh hạt nhân. Tuy nhiên, ông có thể được kiềm chế một cách hiệu quả, ngăn chặn mọi sự chuyển động do tinh thần đoàn kết quân sự toàn diện của khối NATO.
Trong một thập niên nữa, Ukraine có mọi cơ hội trở thành thành viên của Liên Âu thịnh vượng và tự do, với an ninh được đảm bảo bởi khối quân sự hùng mạnh nhất thế giới, với tư cách là đồng minh thân cận hoặc là thành viên toàn diện của khối NATO. Trong khi đó, Nga có thể sẽ tiếp tục mòn mỏi trong sự cô lập quốc tế dưới sự sùng bái cái chết của chế độ già nua Putin. Sau đó, nó sẽ đủ rõ ràng ai đã thực sự chiến thắng cuộc chiến này.
Phụ chú cập nhật của dịch giả:
Đảng Cộng hòa từ chối tiếp tục quân viện cho Ukraine.
Nguồn ảnh: Evan Vucci / dpa
Trong chuyến công du cầu viện tại Mỹ ngày 11/12, Tổng thống Ukraine đã yêu cầu Washington tiếp tục quân viện để cho Ukraine chiến đấu chống Nga, nhưng Tổng thống Zelensky gặp phải sự phủ quyết của Quốc hội Mỹ. Trước phản ứng này, Tổng thống Joe Biden cảnh báo cho Quốc hội là việc Mỹ cúp viện sẽ là „món quà Giáng sinh“ cho Tổng thống Vladimir Putin.
Trong cuộc tiếp kiến Tổng thống Zelensky, Mike Johnson, nhà lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện Mỹ, nói rằng không có gì thay đổi trong đường lối của đảng Cộng hòa trong các biện pháp phong toả viện trợ tại Hạ viện, vì có nhiều đảng viên Cộng hòa nghi ngờ về sự ủng hộ hoặc từ chối hoàn toàn. Mặt khác, dù đa số đảng viên Dân chủ của Tổng thống Mỹ Biden tiếp tục ủng hộ cho Ukraine, nhưng không có đa số cần thiết để được quốc hội thông qua.
Ngoài ra, ông Johnson cũng cho biết là sẽ không thể có bất kỳ nhượng bộ nào. Lý do là chính quyền Biden không đưa ra chiến lược nào rõ ràng về cách mà Ukraine sẽ thắng trận với sự hỗ trợ. Joe Biden cần phải làm rõ việc dùng tiền ở Ukraine và nhấn mạnh là an ninh quốc gia phải được đặt lên hàng đầu trong mọi chi tiêu. Do đó, việc thông qua việc viện trợ thêm cho Ukraien trước cuối năm nay còn là một chặng đường dài.
Đảng Cộng hòa muốn liên kết việc giải toả quân viện cho Ukraine với các quỹ mới để bảo vệ biên giới. Ông Johnson mô tả tình hình ở biên giới phía nam Mexico một „thảm họa nghiêm trọng“ và Hạ viện không thể có là một thỏa thuận nào trước tháng Giêng vì các dân biểu sẽ nghĩ lể Giáng sinh
Tại buổi tiếp kiến Zelensky tại Nhà Trắng sau đó, Tổng thống Joe Biden kêu gọi Quốc hội nên hành động khẩn thiết. Nếu không, họ sẽ trao cho Tổng thống Nga Vladimir Putin „món quà Giáng sinh tuyệt vời nhất“.
Joe Biden tuyên bố là không muốn cho ông Zelensky từ bỏ hy vọng và hứa là sẽ cung cấp cho Ukraine khoản viện trợ quân sự trị với giá 200 triệu đô la. Tuy nhiên, đây là những quỹ đã được phê duyệt trước đây.
Đây là chuyến thăm thứ ba của ông Zelensky tới Washington kể từ khi Nga xâm lược Ukraine. Kết quả chuyến đi này đến thủ đô của Hoa Kỳ là trái ngược hoàn toàn với chuyến đi một năm trước. Vào thời điểm đó, ông Zelensky đã phát biểu trước cả hai viện của Quốc hội và được tôn vinh như một anh hùng.
KIM THEM DO 